Het NBG schermt met de betrouwbaarheid van de vertaling. Maar laat dát nou juist het grote manco zijn van de Bijbel in Gewone Taal (BGT)!
In het voorwoord van de BGT lezen we: “Het Nederlands Bijbelgenootschap draagt zorg voor betrouwbare vertalingen van de Bijbel. Ook de Bijbel in Gewone Taal is een betrouwbare vertaling van de oorspronkelijke teksten. Tegelijk is het de duidelijkste vertaling die in het Nederlands beschikbaar is”.

De vertalers
De website van de BGT zegt:

"De Hebreeuwse en Griekse bronteksten zijn vertaald door een team van bijbelwetenschappers en neerlandici. De bijbelwetenschappers zijn gespecialiseerd in het Hebreeuws en de achtergrond van het Oude Testament of in het Grieks en de achtergrond van het Nieuwe Testament. De neerlandici zijn deskundig op het terrein van het Nederlands en van gewone taal in het bijzonder. De vertalers werkten steeds in tweetallen van een brontekstkenner en een neerlandicus. Het vertaalwerk van het ene tweetal werd beoordeeld door een ander tweetal. Zo hebben er aan ieder bijbelboek vier vertalers intensief gewerkt".

Dat boezemt de argeloze lezer vertrouwen in, maar eigenlijk mag je de BGT, de deskundigheid van die vertalers ten spijt, niet eens een vertaling noemen. Het is hooguit een parafrase, d.i. een stijlfiguur waarbij een bestaande tekst door middel van een andere tekst wordt naverteld. En dat navertellen is dan ook nog veelvuldig gekleurd door de visie van de vertalers. Bovendien is hun ‘vertaling’ dikwijls inconsequent, onlogisch en willekeurig. In gewone taal en op z’n Hollands gezegd: ze hebben er compleet een potje van gemaakt. En dan zeg ik het nog aardig!

Op de eerste bladzijde wordt het al discutabel. Genesis 1:2 zegt in de BGT: “En er waaide een hevige wind over het water”, i.p.v. het bekende "En de geest Gods zweefde over de wateren". Ruach Elohim wordt dus ‘vertaald’ met: hevige wind. De meeste andere vertalingen hebben ‘geest van God’. Je zou er nog over kunnen twisten of het misschien ‘wind van God’ moet zijn, want roeach is zowel wind als geest. Maar in de BGT is het woord ‘God’ helemaal verdwenen. De verklaring door een van de vertalers is niet overtuigend, want het woord voor 'waaien' of 'zweven' duidt in de gebruikte vorm (piel) juist op een rustig zweven, zoals bijvoorbeeld ook in Deuteronomium 32:11 "Zoals een arend zijn nest opwekt, boven zijn jongen zweeft..."

Psalm 8
Deze psalm wordt in Hebreeën 2 uitvoerig geciteerd, waarmee eigenlijk een Goddelijk commentaar gegeven wordt op de woorden van David. In de BGT lezen we:

⁴Ik kijk naar de hemel
die u hebt gemaakt.
Ik kijk naar de maan en de sterren
die u daar een plaats hebt gegeven.
⁵En ik denk: Een mens is niet belangrijk,
en toch denkt u aan hem.
Een mens is maar klein,
en toch vergeet u hem niet.
⁶U hebt de mensen veel macht gegeven,
ze zijn bijna zo machtig als goden!
⁷Ze mogen heersen over alles op aarde.

Met name vers 5 roept vragen op. Daar wordt namelijk in de originele tekst gesproken over de ‘ben ha’adam’, de zoon des mensen. Alleen de oude Statenvertaling geeft dat gewoon letterlijk weer. Andere vertalingen hebben: ‘mensenkind’. Niet onbelangrijk, want die uitdrukking ‘Zoon des mensen’, komen we meer tegen in de Bijbel en wijst heen naar de Persoon van Christus!
Dat blijkt ook uit Hebreeën 2. Het grappige is, dat de BGT na het citaat uit Psalm 8 erbij heeft gezet: “Die woorden gaan over Jezus”. Dat staat niet in de grondtekst -het is dus geen vertaling- maar men heeft het erbij gezet als een soort verklaring. Dat moet ook haast wel, want uit Hebreeën 2 blijkt nu juist, dat het in Psalm 8 dus niet zomaar over de mens gaat, maar vooral over de Zoon des mensen, of de Mensenzoon (HSV). Daarmee had men ‘ben ha’adam’ (Ps. 8) of ‘he huios antropos’ (Hebr. 2) dus gewoon kunnen vertalen. Temeer omdat de BGT in de Evangeliën dezelfde Griekse uitdrukking wel heeft vertaald met ‘Mensenzoon’. Raar!

Die ‘ben ha’adam’ komt nog een keer voor in Psalm 80. We plaatsen vers 18 in de HSV en BGT naast elkaar (schrik niet!):

Dit heeft niets meer met vertalen te maken. Het lijkt er zelfs niet op. Iemand die dit leest, begrijpt ongetwijfeld wat er in de BGT staat, maar heeft geen idee wat het Woord van God in deze tekst zegt. Ronduit beschamend! Kennelijk heiligt het doel (gewone taal) alle denkbare middelen (totaal iets anders weergeven dan er oorspronkelijk staat).

Met de BGT heeft men het de mensen zó gemakkelijk willen maken, dat er van serieus vertaalwerk vrijwel niets is overgebleven!

In Trouw las ik: "Onder meer vmbo-leerlingen hebben meegelezen met het vertaalwerk. Als zij in verwarring raakten over een woord of een begrip, dan was de vertaling nog niet begrijpelijk genoeg. Dat was het criterium voor de vertalers: mensen moeten niet blijven hangen bij de formuleringen, maar over de inhoud in gesprek gaan" (trouw.nl, 28 okt. 2014).
Ik ken die vmbo-leerlingen niet, maar kennelijk waren zij, net als Willem-Alexander destijds, 'een beetje dom'. De koning, beschermheer van het Bijbelgenootschap, kreeg het eerste exemplaar van de BGT aangeboden en feliciteerde het NBG met de nieuwe bijbel. Tuurlijk, waarom ook niet? Weet de koning veel. Hij heeft zijn ‘opleiding’ genoten bij hofpredikant Ds. Carel ter Linden en die gelooft sowieso niets (meer) van God en Zijn Woord.
Maar goed, een beetje dom dus, en daarom ziet bijvoorbeeld in 1 Korinthiërs 13:6 er zo uit: “Liefde is: blij worden van het goede, en een hekel hebben aan het kwaad”.

De ‘specialisten’ in de Griekse taal hebben het woord ‘aletheia’ hier weergegeven met ‘het goede’ in plaats van het normale woord ‘waarheid’. En waarom eigenlijk? Weten de jongens en meisjes van het vmbo niet wat waarheid is? Lijkt me sterk. Bovendien wordt het Griekse woord op andere plaatsen wel gewoon vertaald met waarheid. Zoals bijvoorbeeld in Johannes 18:37 en 38: “Iedereen die aan de kant van de waarheid staat, luistert naar mijn woorden. Toen zei Pilatus: Wat is waarheid?” De logica ontgaat me. Een paar regels verderop lezen we in 1 Korinthiërs 13 de overbekende woorden: “En nu blijven geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de meeste van deze is de liefde”. In de BGT heeft men gemeend het woord ‘hoop’ te moeten weergeven met ‘vertrouwen’: “Dit is dus waar het om gaat: geloof, vertrouwen en liefde…”. Hier is maar één woord voor: hopeloos!

Hebreeën 11
Als vanzelf komen we dan ook nog in Hebreeën 11:1 terecht: “Als we geloven, worden we gered. Dan wordt onze hoop werkelijkheid. En door ons geloof weten we zeker dat Gods hemelse wereld bestaat, ook al kunnen we die nog niet zien”. Wat een nonsens in één tekst! Het woord ‘gered’ komt helemaal niet in de oorspronkelijke tekst voor en hier lezen we ineens wel het woord ‘hoop’ (in de Griekse tekst wordt het werkwoord 'hopen' gebruikt). De zin ‘En door ons geloof weten we zeker dat Gods hemelse wereld bestaat, ook al kunnen we die nog niet zien’ staat helemaal niet in de originele tekst. Dat hebben de vertalers er aan toegevoegd om de wat dommere lezers (m/v) duidelijk te maken wat het geïnspireerde Woord van God bedoelt. Eh…pardon, om duidelijk te maken wat zij vinden dat er ook wel zou kunnen (of: moeten?) staan.
En over dom gesproken, vers 3 van dit hoofdstuk luidt in de BGT als volgt: “De hemel en de aarde zijn ontstaan door de woorden van God”. Noch het woord ‘hemel’, noch het woord ‘aarde’ komt in de grondtekst voor! Wat er staat is, en ik zeg het zo simpel mogelijk: ‘Door het geloof begrijpen wij dat de eeuwen door de woorden van God zijn gemaakt (of: toebereid)’. Het gaat hier niet over de ‘wereld’ als de geschapen werkelijkheid (Gr. kosmos), maar over de eeuwen (Gr. aionen – meervoud).

Eén ding is duidelijk: de BGT heeft vrijwel niets te maken met een vertaling, waar de NBG voortdurend mee schermt. Als vertaling volstrekt onbetrouwbaar! En je daarbij te verschuilen achter gewone vmbo-ers is zelfs een klap in het gezicht van deze jonge mensen. Het woord ‘koninkrijk’ wordt in de BGT ‘Gods nieuwe wereld’. Alsof vmbo-ers niet weten wat een koninkrijk is. ‘Broeders’ wordt: ‘vrienden’, terwijl een groot deel van de jongelui fervente kijkers zijn van programma’s als ‘Big Brother’ (Grote Broer, jawel) bijvoorbeeld. En weten de jongens en meisjes (soms) niet wat ‘hoop’ of ‘waarheid’ is?
Let wel: ik beweer niet dat andere versies geen missers kennen als het om vertalen gaat. Evenmin dat die versies eenvoudig te begrijpen zijn. Voor elke vertaling geldt dat je soms dingen moet uitleggen en zeggen wat er in de grondtekst staat om het geïnspireerde (!) Woord van God enigszins te begrijpen. Woorden als gerechtigheid e.d. moet je niet zomaar wegvertalen, maar uitleggen! Net als het begrip ‘zonde’. Daarover zegt de vertaalcommissie: “Het religieus beladen woord ‘zonde’ is vaak vermeden, maar in enkele gevallen toch gebruikt” (Kwartaalblad Met Andere Woorden, sept. 2014, pag. 39). De betekenis van het woord zonde, en diverse andere, wordt in een flaptekst van de BGT uitgelegd… en zo hoort het ook!
Bovendien kun je niet zomaar theologische visies in de tekst opnemen, alsof Gods Woord dat leert. Neem Openbaring 1:10, waar de BGT zegt: “Op een zondag, de dag van de Heer, kreeg ik een bijzondere droom”. Dat woord zondag staat er niet, maar de vertalers zijn kennelijk de mening toegedaan, dat de Griekse uitdrukking ‘te kuriake hemera’ wijst op de zondag. Dat is inlegkunde. Er zijn namelijk alle reden om te denken aan de bekende ‘Dag des Heeren’ (SV, HSV, NBG- ’51), die in het Oude Testament voor komt en wijst op de periode van de eindtijd, waarin de Heere Zich zal openbaren en orde op zaken zal stellen in hemel en op aarde (zie meer in artikel ‘In de geest op zondag?’ op pagina 18).

Moeilijk
De Bijbel is geen makkelijk Boek, want het is Gods Woord. En het overzetten van de oorspronkelijke talen in het Nederlands is evenmin gemakkelijk. Vooral niet als het dan ook nog eens hedendaags Nederlands moet zijn. De vertalers hebben zichzelf de limiet opgelegd voor het aantal woorden. Waar in de Nieuwe Bijbelvertaling ruim elfduizend verschillende woorden zijn gebruikt, staan er in de Bijbel in Gewone Taal nog geen vierduizend. En het moesten korte zinnen zijn. Zo is Efeziërs 1:3-14, in het Grieks één lange zin, opgeknipt in 33 zinnen, tegen 5 in de HSV.
Kort, korter, kortst. De vertalers doen zichzelf hiermee te kort, want ongeloofwaardig, en meer nog, ze doen Gods Woord nog veel meer te kort. Denk aan die kamerling uit Ethiopië (Hand. 8). Op de vraag “Begrijpt u ook wat u leest?” (vs. 30) antwoordde hij: “Hoe zou ik dit kunnen, als niet iemand mij de weg wijst?” En dan nodigt hij Filippus uit om het uit te leggen. En zo werkt het. Niet voor niets heeft God mensen gegeven om Zijn woorden bekend te maken en te onderwijzen: “En Hij heeft sommigen gegeven als apostelen, anderen als profeten, weer anderen als evangelisten en nog weer anderen als herders en leraars…” (Efe. 4:11).
Petrus had ook moeite met de wijsheid van Paulus in zijn brieven: “Daaronder zijn sommige zaken die moeilijk te begrijpen zijn, die de onkundige en onstandvastige mensen verdraaien, tot hun eigen verderf, net als de andere Schriften” (2 Petr. 3:16).
Ja, Gods Woord is dikwijls moeilijk te lezen en te begrijpen. En daarom is vaak uitleg nodig en geen ‘verdraaiing’, want dat leidt alleen maar tot verderf!

Tenslotte, wat de inspiratie en het gezag van de Bijbel betreft, misschien wel belangrijkste tekst: 2 Timotheüs 3:16 en 17. Ook hier, het wordt eentonig, gaat men volledig de mist in. Daar is de ‘mens Gods’ of ‘de mens die God toebehoort’ (HSV) weergegeven met: ‘een leider van de kerk’! En wellicht komt daar de aap uit de mouw. Het NBG beschouwt zich als de maker en hoeder van Nederlandse -betrouwbare- vertalingen. En wat blijkt? Hun vertalers zijn te vergelijken met de schriftgeleerden van weleer: zij bepalen wel wat eenvoudige mensen kunnen en moeten lezen. “Een unieke Bijbelvertaling”, aldus één van hen, "de duidelijkste vertaling die ooit in ons land is gemaakt.” Hoe verzin je het. Het tegendeel is waar. We zijn met de BGT verder van huis (lees: de door God ingegeven tekst) dan ooit!
De Heere Jezus zei ooit over die eigenmachtige uitleggers (volgens de BGT): “Ze denken dat ze blinde mensen de weg kunnen wijzen. Maar ze zijn zelf blind. Wat gebeurt er als de ene blinde de andere blinde de weg wijst? Dan vallen ze samen in een kuil” (Matt. 15:14). Tja, dat laatste zou wel ontzettend jammer zijn, vooral voor die kanjers van het vmbo!