Bijbelmagazine
Mosoel – katoen
Mosoel ligt 370 km noordelijk van de hoofdstad Bagdad en 440 km van het oude Babel (nu Al-Hillah). Er wonen meer dan 600.000 mensen. Het is Iraks derde stad na Bagdad (5 miljoen inwoners) en Kirkoek (230.000 inwoners). In de zomer van 1999 was Mosoel in het nieuws toen even ten zuiden ervan Amerikaanse en Britse gevechtsvliegtuigen een Iraakse inlichtingen- en operatiebasis bombardeerden. Op 11 augustus 1999 was de kans groter dan 80%, om daar de eclips van de zonsverduistering waar te nemen. Het is een stad, die regelmatig in het nieuws is.
Pas in de 8e eeuw rees tegenover het oude Nineve Mosoel op. De plaats was kleiner dan nu. De aanvallen van de Mogolen in de 13e eeuw kon de stad niet weerstaan, maar daarna bouwde men de stad weer op. Mosoel (zoals vroeger Nineve) ligt op het kruispunt van de (karavaan-)route naar India, Iran en het Midden-Oosten. De ligging is strategisch. Archeologen vonden wegen die in 2900 voor Chr. al naar Nineve leidden. Mosoel betekent katoen en dankt haar naam aan de katoenindustrie in het verleden. Cement, graan en olie zijn thans haar belangrijkste producten. De godsdienst is de Islam. Er wonen nog geen 150 Joden in geheel Irak. De meeste christenen, veelal Rooms-katholiek, wonen in Mosoel. De Klokkerk, de Romaansekerk en de kerk met het klooster van Al Tahira uit 300 zijn beroemd. Ook interessant is het museum, want daar worden, evenals in het British museum in Londen, resten bewaard van de oude stad Nineve, waaronder kleitabletten die de Bijbelse geschiedenis bevestigen.
Nimrod – afgodendienst
Micha 5:5 noemt Assyrië het land van Nimrod. Daar lag en ligt Nineve. Nimrod, grondlegger van deze stad was de geweldige machthebber, een 'jager' die zich (lett.) tegenover de HERE opstelde (Gen. 10:9). Als eerste grote despoot stichtte hij het koninkrijk Babel. De ongewijde geschiedenis vermeldt dat Nimrod de basis legde van de afgodische Babelcultus. Hierin staat de verering van de moedergodin Isjtar centraal. Deze godin kreeg op bovennatuurlijke wijze een zoon, verwekt door een gestorven god (Nimrod), die zich in de zoon een nieuw leven schonk.1 Dit wetende, is het niet verwonderlijk dat Nineve genoemd is naar een godin, Nina, Soemerisch voor Isjtar. Het woord dat er veel op lijkt is ‘ninua’, Assyrisch voor woning en dit geeft een dubbele betekenis aan Nineve: woonplaats van de godin Nina.2 Door de eeuwen heen zijn er verschillende tempels voor Isjtar gebouwd en herbouwd door Assyrische koningen, onder andere op de Schaapjesheuvel. De cultus van Isjtar gaf Nineve van oudsher aanzien. Er stond een groot beeld van haar, waaraan genezende krachten werden ontleend. Men neemt aan dat de stad dateert uit 6000 voor Chr. omdat op inscripties namen staan van oude vorsten die toen al bouwden aan de tempel van Isjtar.
De grote stad
Het Bijbelboek Jona beschrijft Nineve als 'de grote stad' (1:2 en 3:2), als 'een geweldig grote stad' (3:3) van drie dagreizen (3:2). Herodotus (4e eeuw voor Chr.) en Diodorus Siculus (1e eeuw voor Chr.), zagen de ruïnestad met eigen ogen. Beiden beschreven de omtrek van Nineve, ± 96 km (drie dagreizen, zegt de Bijbel) met een middellijn van ± 32 km, ongeveer een dagreis lang. Opgravingen bevestigen dit. De oppervlakte is enigszins vergelijkbaar met Madrid. De 'stad van Nina' was in de oudheid een belangrijke handelsstad (Nah. 2:9; 3:16), een van de grootste en dicht bevolktste steden, vooral in de bloeiperiode van het Nieuw-Assyrische rijk in de 8e-7e eeuw voor Chr. Nineve telde meer dan 120.000 inwoners en had veel vee (4:11). De oppervlakte was zo groot omdat weilanden en akkers daarin waren opgenomen, die niet zoals nu buiten de stad liggen. Dit was mogelijk, omdat o.a. de rivier de Kausar door de stad stroomde en de beddingen bevloeiden. De profeet Nahum beschrijft dit: "Nineve was als een vijver vol wateren." (3:7)
Nimrod – afgoderij
Naast Nineve worden drie steden in de Bijbel 'de grote stad' noemt. Dat zijn Resen (Assyrië, Gen.10:12), Babylon (Mesopotamië, o.a. Openb.18:2 en 16) en Jeruzalem.3 De laatstgenoemde wordt in de toekomst 'geestelijk genaamd Sodom en Egypte' (Openb. 11:8). Wanneer haar inwoners vallen voor de Babelcultus heet zij ook de grote stad. De grondlegger van Resen, Babel en Nineve is Nimrod (Gen. 10:10-13). Als Jeruzalem 'Sodom en Egypte' zal heten, dan heeft zij gebogen voor de afgoderij van 'Nimrod'. Vandaar dat de afval van God de uitdrukking 'de grote stad' typeert. Nineve is de enige stad die de Bijbel karakteriseert met 'geweldig groot'. Dit had ook betrekking op haar goddeloosheid. Daarom moest Jona Gods oordeel aanzeggen: "want haar boosheid is opgestegen voor Mijn aangezicht." (1:2b)
Jona is de enige onder de profeten met Gods opdracht om naar de heidenen (in Assyrië) te gaan. Omdat Jona eerder profeteerde tot Jerobeam II over Israëls overwinning (2 Kon. 14:25), weten wij dat hij leefde in zijn tijd, van 793-753 voor Chr. Bijbelgeleerden menen dat Jona omstreeks 770 voor Chr. naar Nineve ging. Toen was Salmanassar IV koning van Assyrië en de hoofdstad onder hem was toen Babel. Pas onder Sanherib (704-681 voor Chr.) werd Nineve (weer) de hoofdstad van Assyrië. Nu hebben we met Jona 3:6 een probleem, want dit vers spreekt over de koning van Nineve, een stadskoning (?), die daar zijn troon had. Het is onbekend wie dit was.
Veertig – beproeving
Veertig is in de Bijbel het getal van beproeving. Israël was veertig jaar in de woestijn; Jezus werd veertig dagen verzocht in de woestijn en Jona predikte: "Nog veertig dagen en Nineve wordt ondersteboven gekeerd!" (3:5) De mannen van Nineve geloofden Jona. De angst sloeg hen om het hart. Nog veertig dagen! Er waren al veertig jaren regeringsproblemen in het Assyrische rijk en onzekerheid heerste alom. Dit verklaart mede waarom 'de koning en zijn groten' na Jona's prediking zich haasten om een periode van boetedoening af te kondigen. Zij moedigden zelf de burgers aan zich te bekeren: "zij moeten met kracht tot God roepen en zich bekeren, een ieder van zijn boze weg en van het onrecht dat aan hun handen kleeft." (3:9) Hun hoop stelden zij op God. "Wie weet, God mocht berouw krijgen en Zijn brandende toorn laten varen, zodat wij niet te gronde gaan." (3:10) Het verloop van de geschiedenis is bekend. God kwam op Zijn bedreiging terug. Stad, mens en dier bleven leven. Echter, zo vertelt de ongewijde geschiedenis, na veertig jaar was het geloof in de God van Israël weer verdwenen.
Sanherib
Van koning Sanherib (704-681 voor Chr.) is bekend dat hij Nineve tot hoofdstad van het Assyrische rijk maakte. Hij bouwde zijn wereldberoemde residentie op de Jonasheuvel. Het bevatte tachtig kamers, de grootste in zijn soort. De verhoogde terrassen, 23 meter hoog, gaven zijn paleis een voornaam aanzien. Op de muren liet Sanherib reliëfs aanbrengen die ondermeer verslag doen van zijn belegering van Jeruzalem onder Hizkia (2 Kon. 18 en 19). Langs het paleis lag de Koningsstraat van dertig meter breed. Zeer trots was hij op zijn planten- en dierentuin. Bij het paleis behoorden de koninklijke stoeterijen, magazijnen en gebouwen voor de administratie. Uit dit paleis is het grote beeld afkomstig, de in reliëf voorstellende Sanherib zoals hij joodse gevangenen ontvangt. Na zijn eerste ontmoeting met Hizkia pochte Sanherib dat hij koning Hizkia de mond had gesnoerd 'als een gekooid vogeltje in zijn eigen residentie in Jeruzalem'. Maar na zijn tweede veldtocht moest hij de aftocht blazen. Eenmaal terug in Nineve, "toen hij zich neerboog in de tempel van zijn god Nisrok, doodden zijn zonen, Adrammelek en Sareser, hem met het zwaard." (2 Kon. 19:37)
Nineve – wereldstad
Sanherib maakte van Nineve een wereldstad, met brede boulevards. Alles was groots opgezet en groter dan Babel, de oude hoofdstad. Rondom de gehele stad waren tuinen. Het drinkwater werd van 50 km ver aangevoerd via kanalen en aquaducten. Sanherib versterkte de stadsmuur. Daarop liet de monarch veel reliëfs aanbrengen: krijgstochten, jachttaferelen en mythologische verhalen. Achter de stadsmuur werd een 50 meter brede gracht graven. Hierdoor was het bijzonder moeilijk om de stad te belegeren. Een deel van de imposante stadsmuur is herbouwd en trekt veel toeristen. De muur had vijftien prachtige stenen poorten met elk zes torens. De poorten vernoemde hij naar afgoden zoals de nu herstelde Sjamasj-poort. In de poorten plaatste Sanherib beelden van stieren met mensenhoofden.
Assoerbanipal
Sanherib's opvolger was zijn zoon Esarhaddon (regering 681-669 voor Chr.). Hij versloeg koning Manasse van Juda (2 Kon. 19:37). Na zijn dood volgde zijn jongste telg Assoerbanipal hem op (regeerde van 669-633 voor Chr.). Tijdens zijn regering bereikte Assyrië zijn grootste omvang en macht. Deze koning was hoog ontwikkeld en had literaire interesse. Hij legde de beroemde koninklijke bibliotheek aan, ± 650 voor Chr. Assoerbanipal liet schrijvers Mesopotamië en Assyrië doortrekken om de belangrijkste werken te verzamelen en de oudste verhalen op te schrijven. Van wiskunde tot plantkunde, van scheikunde tot woordenboeken. Er zijn meer dan 20.000 tabletten teruggevonden, waaronder de officiële rijkscorrespondentie van koning Sanherib. Op kleitabletten vond men ook de Babylonische versie van het oudste zondvloedverhaal (Gilgamesh Epos). De kleitabletten van deze bibliotheek vormen de belangrijkste bron voor assyriologie en bevatte een schat aan informatie van de oude wereld.
Ondergang
Na de regering van Assoerbanipal, ergens tussen 663 en 612 voor Chr., profeteerde Nahum4 de val van Nineve, wiens koningen Israël hadden onderdrukt. De stad was het schrikbeeld voor de volken van het Nabije Oosten. Vormde dit gegeven destijds ook de angst van Jona om te vluchten? Als Nineve zich bekeerde en niet werd verwoest, kon dit de ondergang betekenen van Israël. Assyrië wilde haar grondgebied en macht uitbreiden. Waarom zou God Assyrië niet gebruiken om Israël voor hun afgoderij te straffen? Als profeet was Jona op de hoogte van de mogelijkheden die God gebruikte. Waarschijnlijk vluchtte Jona daarom per schip eerst naar Tarsus. Hij kon toch niet meewerken aan een aanval op zijn eigen volk?
Ruim 150 jaar na Jona kondigde Sefanja (2:13) nogmaals, ongeveer tien jaar van tevoren, het einde aan van zowel Nineve als het Assyrische rijk: "Hij zal Zijn hand tegen het Noorden uitstrekken, Hij zal Assur te gronde richten en Nineve tot een wildernis maken, dor als een woestijn." Een Godsoordeel vanwege afgoderij. Naast Nina waren tempels gebouwd voor de goden: Sin, Nergal, Nanna, Sjamasj, en Nebo. Zo sprak de HERE: "Uit het huis uwer goden zal Ik uitroeien de gesneden en de gegoten beelden. Uw graf zal Ik bereiden, want gij zijt te licht bevonden." (Nah. 1:14) Het was geen gemakkelijke opgaaf om de stad in te nemen, vanwege de brede gracht. Toen de Meden en Babyloniers de stad in 612 verwoestten, had het drie jaar geduurd, voordat de belegeraars het water in de grachten zo hoog hadden kunnen doen stijgen dat de muren bezweken. Koning Sinsoerisjkoen (regeerde van 621-612 voor Chr.) kwam daarbij om en zijn gevolg pleegde zelfmoord. Daarna was Nineve tot in onze tijd een ruïnestad.
Jezus – teken
Maar vergeten is de stad nooit en dat komt door Jona. Jezus sprak destijds in Israël tegen de schare: "Want gelijk Jona voor de Ninevieten ten teken geworden is, zo zal ook de Zoon des mensen het zijn voor dit geslacht." (Luc. 11:30) Op de prediking van Jona bekeerde geheel Nineve zich. Maar op de prediking van Gods Zoon bekeerde Israël zich slechts ten dele. Hierdoor riep het volk een oordeel over zich: "de mannen van Nineve zullen in het oordeel opstaan met dit geslacht en het veroordelen, want zij hebben zich bekeerd op de prediking van Jona, en zie, meer dan Jona is hier." (Luc. 11:32)
Jona, een Israëliet, was een teken van God voor Nineve. Deze stad is een type van de liefde van God voor heidenen. Jezus was een nog groter teken van God voor Israël. Jona, zijn naam betekent duif, was uitgevlogen naar de Ninevieten met de boodschap van bekering. Hij is een type van het gelovige deel van Israël, dat in de Messiaanse tijd zal uitvliegen naar de heidenen om de boodschap te brengen van bekering en verlossing door de Zoon des mensen. "Bekeert u", zal er klinken. "Bekeert u!" "Ik (Jezus) zeg u, dat er alzo blijdschap zal zijn in de hemel over een zondaar, die zich bekeert." (Luc. 15:7a)
Voetnoten
- Dit vormt de basisstructuur van veel godsdiensten in de wereld en kent variaties op hetzelfde thema. De god komen we in de Bijbel bijvoorbeeld tegen als Baal, de godin als Astarte en de zoon als Tammuz.
- In Nineveh (Hebreeuws), Ninos (Grieks), Ninua (Assyrisch) en Ninuwa (Oud Babylonisch) is niet moeilijk de naam van Nina te herkennen.
- Gibeon wordt 'een grote stad' genoemd. Het was een stad in Kanaän, van de Chiwwieten, waar de zon stil stond: "een grote stad, als een der koninklijke steden, ja het was groter dan Ai en al haar mannen waren helden." (Joz. 10:2) Het was de enige stad die vriendschap sloot met Israël.
- Het gehele boek Nahum is daaraan gewijd.
Literatuur:
- Archaologisch Bibellexicon, Avraham Vegev, Hanssler Lexikon, Hanssler- Verlag, Neuhausen-Stuttgart, 1991
- Encyclopedia Brittanica 1999
- Chronological and background charts of the Old Testament, John H. Walton, Zondervan Publishing House, Grand Rapids, Michagan, 1994
- Korte inleiding tot de bijbelboeken, Ernst Aebi, Internationale Bijbelbond, 1978
- Toen en nu, de Bijbel, Jenny Roberts, Könemeann, Keulen, 1998
