Hart en nieren in de Bijbel
Hieronder vijf Schriftplaatsen waar in één zin hart en nieren worden genoemd.
Psalm 7:10 - Laat er toch een einde komen aan de slechtheid van de goddelozen, maar doe de rechtvaardigen standhouden, o rechtvaardige God Die hart en nieren beproeft.
Jeremia 11:20 - Maar, HEERE van de legermachten, rechtvaardige Rechter, U die de nieren en het hart beproeft, laat mij Uw wraak aan hen zien, want aan U heb ik mijn rechtszaak bekendgemaakt.
Jeremia 17:10 - Ik, de HEERE, doorgrondt het hart, beproef de nieren en dat om ieder te geven overeenkomstig zijn wegen, overeenkomstig de vrucht van zijn daden.
Jeremia 20:12 - HEERE van de legermachten, Die de rechtvaardige beproeft en de nieren en het hart ziet, laat mij Uw wraak op hen zien, want ik heb mijn rechtszaak aan U bekend gemaakt.
Openbaring 2:23 - En haar kinderen zal Ik door de dood ombrengen, en alle gemeenten zullen weten dat Ik het ben, die harten en nieren doorzoek, en Ik zal u geven eenieder naar uw werken.

Het hart en de nieren komen afzonderlijk nog wel vaker voor, maar in deze vijf teksten worden ze aan elkaar gekoppeld.

Het hart
Medisch gezien is het hart een pomp die het bloed door het lichaam en de longen pompt. Een volwassene heeft ruim vijf liter bloed en het hart pompt 180 liter per dag rond in ons lichaam. 
Op je 70e levensjaar heeft je hart dan maar liefst 2,5 miljard keer geklopt! Wat een betrouwbaar super ontwerp.
Bloed transporteert zuurstof en voedingsstoffen en als we een zware inspanning doen gaat het hart sneller kloppen, want er wordt meer energie verbruikt dan normaal. Komen we bij de dokter met een klacht, dan gaat hij als eerste de pols voelen en daarmee de hartslag bepalen en de bloeddruk meten. Dit is heel belangrijk voor een eerste indruk van de staat van de patiënt.
Het hart zorgt dus voor de distributie van bloed en bloed is leven. Bloed heeft een cruciale betekenis in de Bijbel en wordt voortdurend genoemd als het over offeren en verzoening gaat en de gevolgen daarvan.

Overdrachtelijk staat het hart vaak voor het centrum van ons denken en willen en emoties.
Als iemand ‘zijn hart ergens op zet’, dan wil hij dat ‘van harte’. Onderstaande vier teksten maken wel duidelijk waar het hart van de mens zinnebeeldig voor staat.
Johannes 14:1 - Laat uw hart niet in beroering raken: u gelooft in God, geloof ook in Mij.
Johannes 16:22 - Ook u hebt dan nu wel droefheid, maar Ik zal u weerzien en uw hart zal zich verblijden, en niemand zal die blijdschap van u wegnemen.
Efeze 3:17 - …opdat Christus door het geloof in uw harten woont en u in de liefde geworteld en gefundeerd bent.
1 Kronieken 28:9 - En jij, mijn zoon Salomo, ken de God van je vader en dien Hem met een volkomen hart en met een bereidwillige ziel, want de HEERE doorzoekt alle harten en Hij heeft inzicht in alle gedachtevorming. Als je Hem zoekt, zal Hij door jou gevonden worden, maar als je Hem verlaat, zal Hij je voor eeuwig verstoten.

De nieren
De nieren zijn ook heel belangrijk in het menselijk lichaam, want ze verwerken de afvalstoffen. Een mens is zonder goed functionerende nieren ten dode opgeschreven. De nieren verwerken gemiddeld maar liefs 180 liter lichaamsvloeistof per dag en produceren daarbij ongeveer 1,5 liter afvalvloeistof dat we afvoeren als urine.
De nieren hebben natuurlijk net als het hart ook een overdrachtelijke betekenis in de Bijbel.
Psalm 16:7-9 zegt: “ Ik loof de HEERE, Die mij raad heeft gegeven; zelfs ’s nachts onderwijzen mij mijn nieren. Ik stel mij de HEERE voortdurend voor ogen; omdat Hij aan mijn rechterhand is, wankel ik niet. Daarom is mijn hart verblijd en mijn eer verheugt zich, ook zal mijn lichaam veilig wonen.”
Als we in deze Psalm de grondtekst er op naslaan, zien we dat ‘onderwijzen’ meer een betekenis van ‘tuchtigen’ heeft en het ook niet zozeer in de nacht is maar meer tijdens tijden van tegenspoed en als alles moeilijk gaat. Op zo’n moment moet een mens dus op de functie van de nieren letten want daar kan hij van leren. En die functie is: afvoeren wat een mens niet nodig heeft. Geen overbodige ballast vasthouden.
In Jeremia 12:1-3 gaat het ook over een vergelijking tussen goddelozen en de mens waarvan het hart met God is. In vers 2 staat: “U hebt hen geplant, ook hebben zij wortel geschoten, zij gaan hun gang, ook dragen zij vrucht. U bent nabij in hun mond, maar ver van hun nieren.”
Het lijkt aan de buitenkant goed met deze goddelozen te gaan, ze dragen vrucht, en met hun mond zit het ook wel goed, maar van binnen zorgt God niet voor de nieren. De nieren die onmisbaar zijn om datgene wat de mens kwijt moet te regelen.

DNA 
Onder deze naam is de laatste jaren een techniek bekend geworden waarmee een persoon kan worden gedefinieerd. Vindt men ergens op een crimescene een miniem spettertje bloed, dan is met DNA-techniek feilloos vast te stellen om welk mens het gaat. Men kan een monstertje nemen van speeksel of wat opgedroogd speeksel op een sigarettenpeukje of een schilfertje huid en men kan in een vergelijkend onderzoek bepalen of het klopt. Zelfs een enkele mensenhaar is voldoende voor een sluitend bewijs.
En dan is de grote uitzondering dat in de urine van een mens geen DNA gevonden kan worden. De zuiverende werking van de nieren is zo effectief dat hieruit nooit kan worden bepaald van welk mens het kwam.
Er kan allerlei medische informatie gewonnen worden uit (ochtend)urine en dat kan heel waardevol zijn voor een arts om te weten, maar een DNA-bewijs van welk mens de urine komt is er niet.
Dat is toch wel een hele bijzondere eigenschap en een mooi beeld, want van datgene wat de mens verlaat, wat hij niet nodig heeft, daarvan is niet meer vast te stellen van wie het kwam.
En zo gaat het met de zonden net zo. God heeft ze ons door het werk van Christus kwijtgescholden en dat is definitief en daarvan kan later nimmer meer worden vastgesteld welke zonde van welk mens afkomstig was. Daar hoeft een mens dus nooit meer over in te zitten.

Hart en nieren staan voor gezond geestelijk leven
Zeer betekenisvol als we over de functie van deze twee organen nadenken. God heeft het in deze teksten niet over de longen en de lever, maar heel duidelijk over hart en nieren.
Deze organen zijn beide van levensbelang, net als de lever en de longen, maar toch noemt de Bijbel deze twee in één adem. Het valt op dat we twee nieren hebben en maar één hart. Twee organen die de afvalstoffen reguleren en verwerken en één distributiesysteem voor bloed, de levensvloeistof bij uitstek.
God, Die de mens ontwierp en schiep, weet als geen ander dat juist deze twee organen absoluut van levensbelang zijn voor het goed functioneren van het menselijk lichaam op aarde.
De mens produceert nogal wat afvalstoffen, zowel in als buiten het lichaam. Een mens kan zelfs op één nier leven, toch gaf God de mens er twee.
Hart en nieren staan overdrachtelijk voor leven, gezond geestelijk leven. Het bloed van Christus reinigt ons van alle zonden volgens 1 Johannes 1:7. Hebt u uw handen wel eens gewassen met bloed? Wat een naar gezicht, want als het bloed opdroogt, wordt het zwart, de kleur van de dood. Maar het gaat in bovengenoemde tekst ook niet over mensenbloed maar over het verzoeningsbloed van Christus.

Hart en nieren horen bij elkaar
Dat zou je zo anatomisch niet zeggen maar dat is wel zo. De laatste decennia is men er achter gekomen dat deze twee organen veel met elkaar te maken hebben. Of de oude Egyptenaren daar ook al weet van hadden weten we niet, maar feit is wel dat ze bij het mummificeren alle organen verwijderden maar het hart en de nieren lieten zitten.
Hart en nieren zijn anatomisch twee volkomen onafhankelijke organen, maar toch zijn ze heel nauw met elkaar verbonden op de één of andere manier. Ze schijnen onderling te kunnen communiceren al heeft de mens (nog) geen idee hoe dat gaat. Maar feit is wel dat het functioneren van de één de ander beïnvloedt. Het is na onderzoek bekend geworden dat als het hart op de één of andere manier faalt ook de nieren nier meer goed functioneren. En dat schijnt ook andersom het geval te zijn. Falen de nieren dan faalt ook het hart.
Maar het kan ook in positieve zin. Goed functionerende nieren kunnen hartproblemen beperken of misschien voorkomen?
In een promotie onderzoek op internet lezen we een tekst die veelzeggend is: Hart en Nieren, falen doen ze niet alleen. Ook op de site van de hartstichting wordt hierop gewezen. Ze schrijven: Hart en Nieren vormen een vicieuze cirkel.

Een emotionele herinnering
Toen ik bezig was met dit onderwerp schoot me iets te binnen. Mijn vader is heel jong gestorven aan niervergiftiging in 1952 toen daar nog geen remedie voor was. Ik herinnerde me plotseling dat mijn moeder daar vroeger wel eens iets over heeft verteld. Ze zei dat ze had gemerkt dat zijn hart zo als een razende te keer ging als ze naast hem lag op bed. Toch had hij geen hartprobleem, alleen een nierprobleem. Een bewijs te meer, dat er een verband bestaat tussen hart en nieren. Gelukkig is er tegenwoordig nierdialyse apparatuur en wordt er hard gewerkt aan de kunstnier.

Conclusie
De conclusie die gelovigen hieraan (kunnen) verbinden is duidelijk. God heeft dit alles zo geschapen, daarom noemt Hij ook steeds hart en nieren in één adem. Bij een nadere analyse van Jeremia 17:10 blijkt dat ook. Het gaat daar over de man die op de HEERE vertrouwt en vergeleken wordt met een boom verpoot is naar een plaats aan levend, stromend water. Hij groeit nu verder op een plaats die niet te versmaden is. Zelfs een heel jaar van droogte deert hem niet en hij blijft vrucht dragen.
Dan vervolgt vers 9 met: “Arglistig is het hart, boven alles, ja, ongeneeslijk is het, wie zal het kennen?” Het hart staat hier voor de mens in het algemeen met zijn lek en gebrek en wie kent het? Het antwoord staat in het volgend vers. “Ik de Heere doorgrond het hart, beproef de nieren, en dat om ieder te geven overeenkomstig zijn wegen, overeenkomstig de vrucht van zijn daden.”
In grote lijnen gaat het over de daden en prestaties van de mens die God wel doorgrondt: Hij kent er de grond van. Maar de manier waarop dit hier verwoord wordt in vers 10 is toch suggestief.
De Heere doorgrondt het hart. Hij weet wat daar leeft en dringt daarin door en onderzoekt het op intieme wijze zoals Hij alleen dat kan. Maar over de nieren staat er dan dat Hij de nieren beproeft. Hij beproeft en test en probeert ze uit of ze het afval wel verwerken en uitfilteren. Dat is kennelijk van levensbelang.
Dat hier dus een verband gelegd wordt tussen de nieren en het hart moge duidelijk zijn. Ik las ergens de volgende vertaling naar het Nederlands van deze tekst: ‘God toetst de nieren om het hart te doorgronden’.
Ik moet er wel bij zeggen dat deze manier van vertalen uit de medische hoek komt, maar toch spreekt het me zeker aan als ik het bovenstaande in ogenschouw neem. Als onze Schepper in Zijn schrijven aan de mens het hart en de nieren zo vaak in één adem noemt, moet er een verbinding zijn tussen die twee, voor mij staat dat vast!

Maar wat moeten hedendaagse gelovigen met genoemde teksten?
De centrale boodschap van de vijf genoemde teksten lijkt me helder. God beproeft en onderzoekt de inwendige mens die gedefinieerd wordt als: hart en nieren.
God verbindt daaraan consequenties. Hij zal een ieder geven naar zijn werken (Opb. 2:23).
En volgens Jeremia 17:10 geeft Hij vervolgens aan iedereen overeenkomstig zijn wegen en de vrucht van zijn daden.
In Jeremia 20:11 en 12 gaat het over de tegenstanders en vervolgers van de rechtvaardige Jeremia die wel zijn best doet om zijn mond te houden om niet te profeteren maar het lukt hem niet (vers 9). Dan vraagt hij aan God of hij mag zien hoe God wraak neemt op zijn vervolgers.
In alle gevallen worden de daden van de mens en zijn overleggingen bekend omdat God hart en nieren beproeft. Het staat in de Psalmen en Jeremia en in de Openbaring aan Johannes en betreft dus Israël en de Joden.
Wij, als hemelburgers in deze genadebedeling, kennen andere verhoudingen en hebben een hemelse status van God gekregen volgens Kolossenzen 1:13 en Filippenzen 3:20.
Dat is niet uit verdienste of eigen prestatie, maar door uitverkiezing van vóór de grondlegging der wereld volgens Efeze 1:3.
Kan het dan zo zijn dat God ook ons hart en nieren voortdurend beproeft nadat Hij ons heeft begenadigd in de Geliefde (Efe. 1:6)? Dit lijkt me onmogelijk, want wij hebben een nieuwe hemelse positie gekregen. Alleen de laatste zeven brieven van Paulus berichten daarover. God heeft ons uitverkoren en overgeplaatst, net als die boom uit Jeremia 17, ondanks onze wegen en daden. Maar het leert ons wel hoeveel moeite God gedaan heeft om een menselijk lichaam zuiver te houden door er één hart in te plaatsen en twee nieren.
We weten nu wat de functie van de nieren is en hoe God dat schiep, en we kennen de overdrachtelijke betekenis. Gelukkig zijn al onze missers en wandaden op Golgotha gedragen door onze Verlosser, Christus Jezus, en volledig en totaal verzoend en dat is reden tot grote dankbaarheid. Maar genoemde teksten leren ons wel, dat we niet maar roekeloos en geheel vrijblijvend kunnen omgaan met deze genade. In Romeinen 6:1 zegt Paulus: “Wat zullen wij dan zeggen? Zullen wij in de zonde blijven, opdat de genade toeneemt?” Het antwoord is: “Volstrekt niet.”

Hieronder nog de teksten zoals ze in de Bijbel te vinden zijn over harten en nieren om zelf nog eens te bestuderen en te overdenken.
Job 16:13 - Hij splijt mijn nieren en spaart mij niet
Job 19:27 - mijn nieren bezwijken van verlangen in mijn binnenste
Psalm 7:10 - o rechtvaardige God Die hart en nieren beproeft.
Psalm 16:7 - ’s nachts onderwijzen mij mijn nieren.
Psalm 26:2 - Beproef mij, Heere ja stel mij op de proef, toets mijn nieren en mijn hart.
Psalm73:21 - Toen mijn hart verbitterd was, en ik in mijn nieren geprikkeld werd.
Psalm 139:13 - Want U hebt mijn nieren geschapen, mij in de schoot van mijn moeder geweven
Spreuken 23:16 - Mijn nieren zullen van vreugde opspringen, als je lippen spreken wat billijk is.
Jeremia 11:20 - U die de nieren en het hart beproeft
Jeremia 12:2 - U bent nabij in hun mond maar ver van hun nieren
Jeremia 17:10 - Ik de Heere doorgrond de harten, beproef de nieren en dat om ieder te geven, enz.
Jeremia 20:12 - Die de rechtvaardige beproeft en de nieren en het hart ziet.
Klaagliederen 3:13 - Hij heeft in mijn nieren doen binnendringen de pijlen uit Zijn koker.
Openbaring2:23 - dat Ik het ben die harten en nieren doorzoek en Ik zal u geven eenieder naar uw werken.