Het is buitengewoon boeiend, net als álles wat er in de schepping plaatsvindt. Het zit allemaal zo verbazend ingenieus in elkaar. De Bijbel zegt ook wel het e.e.a. over honing.
Dat kleine beestje, de bij, dat zo gestructureerd, samen met al zijn volksgenoten, druk doende is met wat het is opgedragen te doen. 
Eén van de producten die ze maken is honing. Maar hoe maken ze dat eigenlijk en waarvan? Wie of wat zijn de leveranciers van de basis-ingrediënten die bijen gebruiken?
Ik zie ze in de tuin en daarbuiten bezig van bloem naar bloem, maar dat doen hommels en wespen ook. De grote papaverbloemen zijn erg in trek bij de hommels in het voorjaar, en er zijn ook al veel bijen actief. Wespen komen vaak wat later.
Hoe ze die planten zo goed kunnen vinden en terugvinden in hun soms lange tochten begrijp ik niet goed, maar het schijnt alles met het enorme reukvermogen van de kleine schepseltjes te maken te hebben.

Het koninkrijk van de bij
Bijenvolken zijn zeer goed georganiseerde koninkrijken. Er is een koningin en er zijn onderdanen. Vijftigduizend bijen per volk zijn geen uitzondering. Ze werken allemaal intensief samen om aan hun opdracht te beantwoorden. Iedere bij heeft een functie en voert die nauwgezet uit. Elke bij krijgt ook steeds, na verloop van tijd, een andere functie; zo doorlopen ze alle verantwoordelijkheden binnen hun leefgemeenschap. Het hele volk werkt intensief samen en als ik dit alles bestudeer, kom ik er zeer van onder de indruk.
Ze werken allemaal zonder uitzondering toe naar een doel en alle neuzen staan dezelfde kant op. Dan moet ik denken aan het grote Koninkrijk der hemelen dat in de toekomst op de aarde gevestigd zal worden en waar alle twaalf stammen van het volk Israël de grote daden van hun Schepper zullen gaan verkondigen, volgens de opdracht in Psalm 105:1 en Jesaja 43:21: “Ze zullen Mijn lof vertellen”.
Geen onderling gekrakeel en gelijk willen hebben of politiek zeer correcte, maar valse toezeggingen. Nee, gewoon doen wat opgedragen is en tot het doel van de Schepper komen. Zo gaat het ook in het koninkrijk van de bijen. Iedereen draagt zijn steentje bij en men doet er alles aan om het volk in stand te houden, samen met de koningin. Dit staatshoofd wordt verzorgd en zij zorgt op haar beurt voor nageslacht door eitjes te leggen in de klaargemaakte cellen, soms wel 1500 per dag.
Dit koninkrijk is geen politiek systeem, zoals wij dat kennen, maar een complex organisme dat al duizenden jaren lang feilloos blijft doen waartoe het geschapen werd. Ze offeren zich desnoods op voor de zaak waarvoor ze staan en werken zeven dagen in de week van ’s morgen vroeg tot in de avond.
Er kan via de opening een straaltje licht binnenkomen in de kas, maar de werkomgeving van het bijenvolk is donker, ze werken in duisternis. Toch is het resultaat heerlijke, energierijke honing plus prachtige andere producten.
In eerste instantie is honing bedoeld als voedsel voor de bijen zelf om de winter door te komen. Is daarvan over, dan kan de mens dat gebruiken als voedsel of medicijn. Daar dient de beheerder van de bijen, de imker, verstandig mee om te gaan.
Je kunt niet zomaar even in het najaar alle raten leeghalen en het bijenvolk aan haar lot overlaten de winter door. Dan gaat het volk verloren.

Bestuiving
Tussen de bedrijven door zorgen bijen ook voor de bestuiving van planten. Tachtig procent van alle planten op de aarde is in hun voortbestaan afhankelijk van bestuiving.
Ook wespen en hommels zijn doende met bestuiven. Zonder bestuiving geen voedsel voor de mens.
In hun verzamelijver nemen de bijen een klein beetje stuifmeel mee van de ene bloem naar de andere om zo de mensheid te verzekeren van zijn voortbestaan, maar ze nemen het ook mee naar de kas.
Het gaat de laatste jaren slecht met de bijen door wanbeleid van de mens die rijkelijk strooit en sproeit met pesticiden, insecticiden en ander gif. Dat is gedeeltelijk door de dwang van bovenaf naar schaalvergroting in de bio-industrie. En anderzijds ook door verkeerde informatie en de reclamedwang van de chemische industrie.
De indruk wordt voortdurend gewekt dat al die chemische troep volkomen veilig is voor de mens. Ze doen net alsof alles al jarenlang zorgvuldig getest is.
De geschiedenis leert echter maar al te duidelijk dat de chemische industrie en de farmacie nauwelijks testen en er weinig of niets geleerd wordt. En ze testen al helemaal niet over langere termijn en houden geen rekening met andere chemicaliën waaraan de mens in meerdere mate wordt blootgesteld. Ze testen alleen hun kleine stukje chemie voor een korte periode en met al het andere houden ze nauwelijks rekening. 
Ook de voedselindustrie maakt niet expres slecht voedsel, maar ze doen absoluut niet hun best om goed en vitaminerijk voedsel te produceren. Het moet er gelikt uit zien en heerlijk smaken, en er moet uiteraard veel aan verdiend worden en dan is het oké.
Dat dit op termijn fout gaat, wordt steeds duidelijker en we zien en horen dagelijks de gevolgen om ons heen. De kwaliteit en werking van ons immuunsysteem is er ernstig door verslechterd de laatste jaren. Dat zien we aan de reactie als er weer eens een virus voorbij komt. Ons immuunsysteem moet wel kennis nemen van ieder nieuw virus, anders kan ze zich er niet tegen wapenen. En ondanks de miljarden euro’s die besteed worden aan b.v. kankerbestrijding is het aantal kankerpatiënten de laatste tientallen jaren toegenomen.
Men zou daar dus consequenties aan kunnen verbinden en op de lokale toer gaan, minder naar de supermarkt en als het kan een eigen moestuintje beginnen. Wij halen sinds enige tijd onze groenten bij een boer die geen chemische rommel en kunstmest gebruikt, en ook niet nodig blijkt te hebben. Hij levert heerlijke, eerlijke groenten. Hij heeft een winkeltje bij de boerderij, staat ook op lokale markten en heeft veel klanten. Hij laat ook elke week via een mailtje met foto’s weten hoe de stand van zaken is en wat ze gedaan en gezaaid of gepoot hebben. En hij heeft onder een afdak een paar bijenkassen staan, want hij weet, dat dit van fundamenteel belang is voor de voedselproductie.

De bij
Als je bijen goed bekijkt, zie je dat ze harig zijn en geel/zwart gestreept. Hun lichaam bestaat met kop, borst en achterlijf uit drie delen. Op de kop zitten de voelsprieten waar de bij mee ruikt. Hij heeft zes poten, vijf ogen en vier vleugels. Er bestaan drie verschillende soorten bijen binnen een volk. Veruit de grootste is de koningin, de kleinere darren (= mannetjes) en (nog kleiner) de werksters en alleen de laatsten hebben een angel waarmee ze kunnen steken.

Welke grondstoffen gebruiken de bijen?
Bijen kijken in het voorjaar eerst even rond waar ze zijn moeten en hoe het er buiten voorstaat. Als het wat minder koud wordt, gaan er een paar voor het eerst uitvliegen om te kijken of er al wat bloeit. De belangrijkste basisproducten zijn nectar, hars en stuifmeel (pollen) en dit wordt verzameld uit wat er zoal om de kas heen groeit in een straal van enige kilometers. De bij produceert dus niet in zijn eentje honing. De bladluis en de mier helpen om de basisingrediënten beschikbaar te krijgen uit bloemknoppen, e.d.

Welke producten levert een bijenvolk?
Het blijft niet beperkt tot honing alleen, hoewel die wel het meest bekend is. Er worden meer producten gemaakt door bijen voor verschillende doelen en op verschillende tijden. De vier bijenproducten zijn: honing, koninginnegelei, was en propolis.
Honing vormt het hoofdproduct en de andere drie worden in veel kleinere hoeveelheden gemaakt.
Dit alles is het resultaat van een prachtige samenwerking tussen verschillende scheppingsonderdelen zoals de planten- en dierenwereld, flora en fauna, zeg maar. Het vergt heel wat inventiviteit van de imker om al deze vier producten te oogsten zonder het bijenvolk schade toe te brengen.

1. Honing
Nectar is een vloeistof die door bloeiende planten wordt afgescheiden en de tweede grondstof voor honing is honingdauw. Sommige insecten, zoals bladluizen die nota bene als huisdier worden gehouden door mieren, prikken een gaatje in plantenweefsel, waarvan ze weten dat die veel sap opleveren. Het sap zuigen ze eruit en nemen ze tot zich. De mieren waarmee ze samenwerken weten dit en maken er gebruik van. 
Ze gaan de bladluizen als het ware melken. Dat gaat als volgt. De mieren tikken met hun voelsprieten tegen het achterlijf van de volgegeten bladluizen waardoor die de hars weer gaan afgeven aan de mier. En het aanbod is zo veel groter dan de vraag, zodat er veel overblijft.
Parkeer je je automobiel onder zo’n boom, dan zit die de volgende dag onder een pikkerige substantie die er lastig af te krijgen is. Dat is dan honingdauw die soms van twijgen en bladeren van verschillende naaldbomen en loofbomen druipt. De mieren zijn niet in staat om dat teveel aan sap allemaal te verwerken dus blijft er veel over voor de bij. Bijen likken deze honingdauw op en nemen het mee naar de kas. De honing die dit als grondstof heeft, noemt men dan ‘boshoning’ omdat het voornamelijk van naaldbomen komt. In een land als Oostenrijk is 80% van de totale honingopbrengst deze boshoning.
De bij is onvoorstelbaar ingenieus geschapen. Hij verzamelt het sap in de honingmaag en er komt een beetje speeksel uit de speekselklier bij tijdens het passeren van het sap naar de honingmaag. Een heel klein beetje van het sap neemt de bij voor zijn eigen energiebehoefte. Die kleine bijtjes zijn verhoudingsgewijs oersterk, want ze kunnen hun eigen gewicht aan lading meenemen op de vlucht terug naar de kas. Dat halen onze moderne vliegtuigen niet.

2. Koninginnegelei
De bij scheidt tussen de zesde en de tiende levensdag een geleiachtige substantie uit die we koninginnegelei noemen. Noodzakelijk voor de productie van deze gelei is stuifmeel. Deze gelei is te vergelijken met moedermelk, omdat het precies die ingrediënten bevat die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van bijenlarven tot nieuwe koninginnen. Alleen de larven van toekomstige koninginnen, die opgroeien in grotere cellen, krijgen dit voedsel aangereikt. De gewone larven van toekomstige werkbijen staan vanaf de derde dag nadat ze uit hun ei kropen op een standaarddieet van honing en pollen.

Stuifmeel bestaat uit zeer kleine korreltjes. Er gaan wel 300.000 korrels in één gram en het bevat een rijke mix van voor de mens essentiële stoffen. Het stuift ook gemakkelijk weg door de wind om andere planten te bestuiven en te bevruchten. Maar ook wespen en hommels dragen hier hun belangrijke steentje aan bij. Ik zie regelmatig dikke hommels rondscharrelen op de grote rode papaverbloemen in onze tuin en als je goed kijkt, zie je het stuifmeel op hun harige lijf zitten. Maar de bij neemt dat stuifmeel ook mee naar de kas en gebruikt het als grondstof. Stuifmeel is het mannelijk beginsel van planten.
Pollen is voedsel voor de bij en wordt vooral in het voorjaar door speciale bijen naar de kas gebracht. Deze bijen zijn uitgerust met een korfje aan de poten en dat noemt men een ‘stuifmeelbroekje’. De bij bevochtigt het stuifmeel met een beetje honing plus nog een afscheiding van de bovenkaken. Hierdoor wordt het én houdbaar én kan het worden samengedrukt tot een verwerkbaar klontje dat bij thuiskomst direct in de lege zeskant worden gedaan. Imkers beginnen meer en meer de waarde van stuifmeel in te zien en maken er een speciale stuifmeel van bij de entree van de kast. Het stuifmeel wordt van de poten van de bij verwijderd en opgevangen als hij zich naar binnen wurmt.

3. Was
Dit is naast honing een belangrijk bijproduct van het bijenvolk. Als werkbijen ongeveer twaalf tot achttien dagen oud zijn kunnen ze met behulp van hun speciale klieren was maken. Aan de beide zijkanten van hun achterlijf bevinden zich grote aantallen deze waskliertjes. Deze vloeibare was is wit van kleur en vormt plaatjes van slechts 8 milligram. Van deze was worden de cellen gebouwd die later door het aanwezige stuifmeel geel van kleur worden. Foto p 08-12 bijenwas
Het wordt gebruikt om kaarsen en waxinelichtjes te maken, en ook huidverzorgingsproducten.
Verder is de boenwas voor hout heel bekend en in de kunst worden er wel wassen beelden van gemaakt. Denk aan het beroemde museum in Amsterdam.

4. Propolis
Dit is eigenlijk een soort kleverige kit waarmee de bijen alles repareren en vastzetten voordat de winter invalt. Ze maken zorgvuldig alle kieren dicht, zodat kou, bacteriën en andere gevaren niet binnen kunnen komen. Lang vonden imkers die kleverige massa maar lastig. De geneeskrachtige werking ervan bleef eeuwenlang voor de mens verborgen, maar de laatste tientallen jaren wordt het meer en meer bekend en gaat men er gebruik van maken. Er zijn prachtige boeken over geschreven.
De manier waarop propolis wordt samengesteld door de bijen is volstrekt uniek en het gaat in grote lijnen als volgt. Knoppen van bepaalde bomen bevatten sappen en harsen met eigenschappen ter bescherming van die boom. Bijen weten dat feilloos te vinden en verzamelen die natuurlijke beschermingsstoffen, voegen er zelf een bepaalde substantie aan toe wat uiteindelijk leidt tot propolis. Het is dus een mengsel van meer dan 250 verschillende stoffen en geen vaste chemische verbinding waarvan je even de formule kunt opschrijven.
En juist om die enorme veelheid aan mineralen heeft propolis prachtige eigenschappen voor de mens. Een groot aantal werkingen is onderhand bekend geworden en ook wetenschappelijk bewezen. Het zijn vooral de beschermende eigenschappen die in het oog springen, zoals de goede werking tegen schimmels, bacteriën en virussen. Ook wordt het menselijke immuunsysteem erdoor gestimuleerd, wat in deze coronatijd mooi meegenomen is.

Honing als medicijn
De vloeistoffen die de bladluis met zijn zuigbuis opzuigt, zijn ter bescherming van de plant tegen bacteriën, virussen en schimmels. Dat zijn dus al bijzondere stoffen met positieve eigenschappen waar de bij nog het e.e.a. aan toevoegt om het precies de juiste samenstelling te geven. Uiteindelijk wordt dit honing. Dat honing dus een positieve uitwerking heeft op mensen was te verwachten. Het begint al als je een lepel honing in de mond neemt. Dan voel je de weldadige zachtheid aan je verhemelte en keel, en op de verdere weg door het lichaam wordt het snel opgenomen in het bloed, zodat het direct energie geeft. 
Ook een eigenschap van honing die eruit springt is de helende werking bij vleeswonden. Honing direct op de wond aangebracht desinfecteert en heelt de wond met weinig littekens. Ontstekingen kunnen eveneens goed worden behandeld met de speciale Manukahoning bijvoorbeeld. Zelfs een ontstoken kies bleek na een dag of drie behandelen met dit prachtige product helemaal genezen, is mijn eigen ervaring. Dat is een stuk smakelijker dan naar de tandarts gaan. Het voert te ver om in dit artikel uitvoerig juist over deze eigenschap te schrijven; er is genoeg over te vinden in boeken en op internet.

Het leven van de bij
De koningin legt de eitjes in de schoongemaakte, zeskantige cellen en soms wel 1500 per etmaal. Dan blijft dat eitje drie dagen schijnbaar onveranderd in de cel liggen, en op de derde dag (!) kruipt er een made uit. Die made groeit mede door haar supervoeding in zes dagen uit tot een larve die 500 keer zo zwaar is vergeleken bij het geboortegewicht en heeft dan ook al de grootte van een volwassen bij. In de klieren van de voedsterbij wordt op een unieke manier een soort melk gegenereerd.
Gedurende de eerste drie dagen krijgt de larve deze supervoeding dat veel proteïne bevat. De larven die uiteindelijk koningin worden, krijgen dit gedurende de hele voedertijd, maar de larven die werkster worden, krijgen andere voeding na de derde dag: bijenbrood. Dit was in de oudheid ook al bekend en het wordt ook wel ‘raatpollen’ genoemd.

Wat leren we ervan?
De bladluis staat bij de mens niet zo goed bekend en we willen ze liever niet zien op onze planten. Mieren zijn ook al niet erg populair. We vermijden ze en willen ze al helemaal niet in ons huis. Mieren en bladluizen zijn eigenlijk natuurlijke vijanden.
En de bij kan gemeen steken, weten de meeste mensen wel, dus afstand houden. Als je er allergisch voor bent moet je zelfs na een bijensteek snel naar de eerste hulp. En als er mieren verschijnen bij de ingang van een bijenkas, worden ze geweerd en doodgestoken door de bewakingsbijen. Is er een mierenleger op komst dan treden de bijen massaal in de verdediging van hun leefgemeenschap. Toch zijn ze alle drie door de Heere God geschapen met een doel en werken ze prachtig samen om tot dat doel te komen. Dat doel is de productie van honing, was, koninginnegelei en propolis, in eerste instantie voor henzelf, maar ook ten behoeve van de mens. De mens kan van de genezende eigenschappen van deze producten gebruik maken. In vroeger jaren was men erop aangewezen en was die kennis algemeen bekend. In onze moderne, verlichte (lees: verduisterde) samenleving is al die kennis de laatste generaties verdwenen en nog slechts bij sommigen bekend. We leren na het bestuderen van de natuur steeds dat samenwerken tussen verschillende dieren met schijnbaar tegengestelde doelen toch heel goed kan gaan, mits ze hun opdracht(Gever) trouw blijven. Het resultaat mag er zijn, want honing is nog steeds een super product met prachtige eigenschappen.
En propolis is de sterkste, natuurlijke antibiotica die er bestaat en kent geen bijwerkingen. Bij het bestuderen van dit onderwerp herkennen we direct de hand van onze Schepper. We leren om dicht bij de natuur te blijven en er gebruik van te maken. De producten zijn binnen handbereik, zeer betaalbaar, rijkelijk beschikbaar en de werking ervan bewezen. Degene Die dit alles in Zijn wijsheid ontwierp, verdient alle eer. Wat een God is Hij!