Bijbelmagazine
Filippenzen 1
Wat Paulus beschrijft in Filippenzen 1 is eigenlijk een heel triest gebeuren. Terwijl hij in gevangenschap verkeert, zijn er mensen, die het hem nog extra moeilijk maken. Deze tegenstand komt vanuit onverwachte hoek, namelijk van mensen die Christus (ook) prediken. Dit blijkt uit vers 15: "Sommigen prediken de Christus wel uit nijd en twist, maar anderen doen het met goede bedoeling." Onder de predikers bevonden zich broeders die dat met goede bedoeling deden en broeders die dat uit nijd en twist deden. Dat zou natuurlijk niet moeten, maar het was wel de realiteit! Wat de mensen betreft die Christus predikten met goede bedoeling, zegt Paulus dat zij de Christus verkondigen "uit liefde" (vs. 16). De anderen deden het uit "eigenbelang" of, zoals de Statenvertaling het zegt: "twisting".
Overzicht en betekenis
Het oorspronkelijke woord (eritheia) wordt op verschillende manieren vertaald. We hebben het voor u op een rijtje gezet.
| Tekst | N.B.G.-vertaling | Statenvertaling |
|---|---|---|
| Romeinen 2:8 | zichzelf zoekend | twistgierig |
| 2 Korintiërs 12:20 | zelfzucht | gekijf |
| Galaten 5:20 | zelfzucht | gekijf |
| Filippenzen 1:17 | eigen belang | twisting (vs. 16) |
| Filippenzen 2:3 | zelfzucht | twisting |
| Jakobus 3:14 | zelfzucht | twistgierigheid |
| Jakobus 3:16 | zelfzucht | twistgierigheid |
Wanneer u bovenstaande teksten doorneemt, krijgt u in ieder geval een idee van waar het bij dit woord om gaat. Daarbij valt op dat de lijn die in de N.B.G.-vertaling wordt aangehouden, duidt op een houding waarbij men op zichzelf gericht is, oftewel: eigen belang. De Statenvertaling houdt meer de lijn aan van ruziezoekerij. Wie op zoek gaat naar de betekenis van dit woord, komt erachter dat de nieuwe vertaling toch duidelijker weergeeft wat de oorspronkelijke bedoeling is. Wat de Statenvertaling weergeeft is meer het gevolg van een houding van zelfzucht. Als je in verhouding tot anderen telkens je eigen belang op het oog hebt, kan dat immers al snel leiden tot ruzie en twist.
Het Griekse woord eritheia is verwant aan erithos, waarmee een 'ingehuurde arbeider' werd aangeduid. En vandaaruit heeft eritheia een negatieve betekenis gekregen: dienst waar een huurloon tegenover staat; een bepaalde partij dienen; partijgeest; vijandschap; twistzieke stellingname; ongehoorzaamheid; tegendraads-zijn. Dit alles vanuit een houding van 'er-zelf-beter-van-worden'.
Het gebruik in de verschillende teksten
In Romeinen 2 staat het "zichzelf zoeken" (vs. 8) tegenover het zoeken naar de dingen van God, zoals "heerlijkheid, eer en onvergankelijkheid." (vs. 7) Deze zondige houding van eigen belang leidt in Romeinen 2 zelfs tot "toorn en gramschap." In 2 Korintiërs 12:20 staat het in een rij van andere negatieve dingen als "twist, naijver, opwellingen van toorn" en "laster, oorblazerij, verwatenheid en ongeregeldheden." Vergelijk dit ook met Galaten 5:20, waar bovendien blijkt dat het tot de "werken van het vlees" behoort. Filippenzen 2:3 noemt het in één adem met "ijdel eerbejag." In Jakobus 3:13-18 gaat het over "de wijsheid, die van boven komt." (vs. 15) Hier noemt Jakobus de zelfzucht als een kenmerk van aardse, ongeestelijke, zelfs duivelse (letterlijk: demonische) wijsheid. Bij deze letterlijke vertaling komt de gedachte op aan onze tijd, waarin men het regelmatig heeft over mensen (bijvoorbeeld in de politiek) die 'gedemoniseerd' worden. Dan gaat het om personen die door anderen niet meer met gangbare argumenten bestreden kunnen worden en dan maar 'gedemoniseerd' worden: in een hoek van alles wat kwaad en verkeerd is gezet worden zonder dat dat met redelijke argumenten onderbouwd is.
De bijbelteksten met eritheia laten al met al zien dat dit woord niet bepaald een houding aangeeft die je bij gelovigen zou mogen verwachten. Het hoort niet in het rijtje van 'deugdelijke eigenschappen van de christen' thuis. Om de eenvoudige reden dat het niets van doen heeft met datgene, wat de Heer geeft.
Terug naar Filippenzen 1
Dit alles meenemend naar het gedeelte uit Filippenzen 1, beseffen we nog meer de ernst van Paulus' woorden. Je zou je kunnen afvragen hoe het mogelijk was dat predikers van Christus (dus niet zomaar de 'gemiddelde' toehoorder) zich zo liet gebruiken door de tegenstander. Het woord eritheia geeft daar wel enigszins een antwoord op: het ging hen erom, dat ze zelf niet tekortkwamen door hun prediking en dat ze vooral dat predikten wat hun eigen 'club' mooi vond. Eigenlijk waren het geen predikers in dienst van Christus, maar in dienst van hun achterban. Vergelijk hier wat Paulus schrijft in Galaten 1: "Indien ik nog mensen trachtte te behagen, zou ik geen dienstknecht van Christus zijn." (vs. 10b) Paulus' tegenstanders hadden in elk geval geen oog voor de bediening van deze apostel. Misschien mogen we de woorden uit vers 17 "met de onzuivere bedoeling, mij de gevangenschap zwaar te maken" zelfs wel een beetje opvatten in de zin van dat men ook geen boodschap had aan datgene wat de apostel in die gevangenschap geopenbaard was: het geheimenis van Christus.
Tot slot is het goed een voorbeeld te nemen aan de houding van Paulus in deze dingen: "Wat doet het ertoe? In elk geval, hetzij met een bijoogmerk, hetzij in oprechtheid, wordt Christus verkondigd; en daarin verblijd ik mij, en zal ik mij ook verblijden." (Fil. 1:18)
