God, de Bron van muziek

Vrijwel elke muziekencyclopedie stelt dat muziek voortkomt uit de magie. Dit tonen musicologen aan uit studies van magische muziek van de natuurvolken. Ook de huidige magische New Age en house muziek in de 'beschaafde' maatschappij zijn voorbeelden van magische muziek. Weliswaar werd en wordt muziek voor magie gebruikt, maar het is onvolledig te stellen dat de oorsprong van muziek daar ligt. Omdat …

De bron van al het leven ligt bij God (Psalm 36:10). Alles, ook muziek is geschapen door en tot Zijn Zoon, de Here Jezus (Hebr. 1:2; Col. 1:16). Muziek is een unieke uitdrukkingsvorm van de menselijke geest dat zich autonoom combineert met motoriek en gevoel. De mogelijkheid om muziek te componeren, te (leren) spelen of ernaar te luisteren is bij de schepping van de mens ingelegd. Muzikale expressie heeft daarom een Goddelijke oorsprong.
De Bijbel geeft voorbeelden van Persoonlijke doelen van God van mens en muziek: "Zingt de Here een nieuw lied, zingt de Here, gij ganse aarde." (Psalm 96:1) De gehele aarde wordt daartoe uitgenodigd o.a. in Jesaja 65:18. Wanneer mensen tot geloof komen in de Zoon, krijgen ze behoefte om Zijn lof te zingen, zoals Psalm 106:12 het uitdrukt: "Toen geloofden zij Zijn woorden, zij zongen zijn lof." 1)

Hemelse klanken

Er is meer dat naar de Goddelijke oorsprong verwijst. We lezen Psalm 94:9: "Zou Hij, die het oor plantte, niet horen? die het oog vormde, niet zien?" Is dit vergelijkenderwijs ook zo met muziek? Zou Hij die muziek schiep, geen muziek kennen? De Schrift geeft aanleiding tot deze parafrasering. Wat geschapen is, lag reeds vast in het wezen van DE Bron Die schiep. Toen Johannes de stem van Jezus hoorde zei hij: "Ik hoorde achter mij een luide stem, als van een bazuin." (Openb. 1:10) Johannes beschreef Gods stem ook op liefelijker niveau: "de stem, die ik hoorde, was als van citerspelers, spelende op hun citers." (Openb. 14:2) In Gods stem zitten als het ware instrumenten verweven. Engelen (waarvan we in de Bijbel nergens lezen dat zij zingen), luisteren "naar de klank van Zijn Woord." (Psalm 103:20) Uit die klanken maken zij op, wat ze moeten doen. Luister, hoe de profeet Ezechiël in vers 33:32 de stem van Gods Woord beschrijft: "Zie, gij zijt voor hen (Israël) als een liefdeslied, schoon van klank, passend bij snarenspel." Met andere woorden, de Woorden van God nodigen uit om die met snaarinstrumenten te begeleiden.

Gods stem kent vele klanken. Hij heeft een buitengewone stem, waarmee Hij zowel de donder kan laten horen (2 Sam. 22:14), als het geluid van vele wateren (Openb. 1:15). De mogelijkheden van een elektronisch keyboard vallen daarbij in het niet. Zowel de Vader als de Zoon (Matt. 26:30) houden van zingen. De Bijbel schrijft dat de Opgestane Heer eenmaal Zelf voor de Vader zal zingen: "en Hij (Jezus) zegt: Uw naam zal ik aan mijn broeders verkondigen, in het midden der gemeente zal ik U lofzingen." (Hebr. 2:12) En in de hemel? Daarover schrijft Openbaring. Vierentwintig oudsten zullen voor de hemelse troon van het Lam een speciaal lied zingen met citerbegeleiding (Openb. 5:9 en 10). En, nog meer liederen zullen voor Gods troon klinken, (zie Openb. 14:3 en 15:3).

Hemelse instrumenten

Ook instrumenten zijn in de hemel niet onbekend. Uit Zacharia 9:14 blijkt dat Adonai JHWH in de toekomst Zelf de bazuin (sjofar) zal blazen: "en de Here HERE zal de bazuin blazen." Wie blies de bazuin uit Exodus 19:19, resp. Hebreeën. 12:19? "Het geluid van de bazuin werd gaandeweg zeer sterk." Was dit niet de God van Israël? Bazuinen zijn hemelse instrumenten, die ook door bepaalde engelen worden geblazen. "En Hij zal zijn engelen uitzenden met luid bazuingeschal." (Matt. 24:31; Openb. 8:2) In Psalm 45:9 wordt over de Koninklijke heerlijkheid van de gezalfde van God, de Messias gezegd: "mirre, aloë en kassia zijn al Uw klederen; uit ivoren paleizen verheugt U snarenspel." Waar staan die paleizen? Wij denken dat hier een hemels beeld beschreven wordt en dat Israëls Messias genieten zal van snarenspel.

Evolutie?

 Vanuit de evolutieleer is verkondigd dat muziek zich vanuit een primitief stadium ontwikkelde. Een mensaap merkte dat hij met twee stenen geluid kon maken en uit een stukje riet geluid kon krijgen. Gedurende de evolutie zijn mensapen tot mens geworden en hun muzikale aanleg evolueerde mee tot het muzikale niveau dat we thans kennen. Dit is een onjuiste gedachte. Wanneer onderzoekers in onze tijd een stam vinden, die leeft op het laagste beschavingsniveau, dan wordt er gezongen. Deze mensen maken geen primitieve muziek zoals het nabootsen van natuurgeluiden. Hun muziek kent vele gevarieerde ritmen, melodieën en verschillende soorten met de hand gebouwde instrumenten. Hun meesterlijke handigheid, met name de ritmische patronen, doet menig conservatorium opgeleide in de schaduw staan. Wel is hun muziek anders. De toonafstanden kennen niet zoals de westerse wereld hele of halve tonen, maar bijvoorbeeld kwart of driekwart tonen. De eeuwenlange ontwikkelingslijn van primitief via millennia naar hooggeschoold gaat niet op. Dat is onder andere ook uit het boek Genesis op te maken.

Het vierstromenland

Na de uittocht uit Egypte schreef Mozes de Thora, waaronder het boek Genesis. Dit boek gaat ver terug voor Mozes geboorte. Geleid door Gods Geest en met behulp van reeds vastgelegde geschiedenissen (zondvloed, geslachtslijsten e.d.) kon hij de zeer oude geschiedenis van Genesis op Schift stellen.2) Dit Woord staat boven archeologische vondsten en interpretaties van musicologen. Dit blijkt er wel uit dat archeologen en muziekhistorici in de Bijbel, ook in Genesis naar bevestigingen zoeken van hun vondsten. Die bestaan uit instrumenten, wandschilderingen, afbeeldingen op steenreliëfs, inscripties, beeldjes en geschriften waarin over muziek(instrumenten) wordt gesproken. Er is al veel gevonden.

Waarom raadplegen wetenschappers de Bijbel? De Bijbel begint in Genesis met de geschiedenis van de mens tussen de Eufraat en de Tigris, Mesopotamië. In en nabij dit vierstromenland is - tot op heden - kennis van de oudste muziek verzameld. Al 4000 v. Chr. woonden daar Sumeriërs, later Arkadiërs, Babyloniërs en Assyriërs enz. Op de omringende landen had Mesopotamië muzikale invloed. Daarom zijn hun muziekinstrumenten soms wat aangepast, ook in de omringende landen teruggevonden. Al in het begin van Genesis schrijft Mozes over muziek in die grote landstreek. Daar wordt Jubal genoemd, een afstammeling, het zesde geslacht, van Kaïn,. Hij leefde ± 3675 v. Chr. Kaïn woonde ten Oosten van Eden in het land Nod, nu Irak. Waar Nod precies lag is onbekend. Duidelijk is dat Jubal in Mesopotamië woonde. Over hem wordt (in de grondtekst) gezegd, dat hij als vader genoemd van de handel in harpen en fluiten (Gen. 4:21 SV). Voor 'handel' staat in de grondtekst 'taphas', wat betekent bedekken of handelen op ongeoorloofde wijze. Jubal was een muziekhandelaar en zijn naam - velen denken van hem het woord jubelen is afgeleid - betekent (water-)stroom. Perzen en Arabieren noemen hun muzikanten en zangers nog 'kayn', letterlijk 'afstammeling van Kaïn', zoals Jubal daar een van was.

Instrumenten van Jubal

De tekst over Jubal staat in de context van de industriële ontwikkeling van die dagen. Hij verkocht snaar- en blaasinstrumenten. Mogelijk had hij mensen in dienst die deze instrumenten produceerden en ze in binnen- en buitenland verkochten. Voor harpen staat in de grondtekst 'kinnor'. Dit is een driehoekig instrument, met snaren van verschillende lengte, een harp. Omdat hij handelaar verkocht hij vermoedelijk verschillende uitvoeringen, met verschillend aantal snaren en van verschillende grootte. Dit geldt ook voor de fluiten, 'oegab', dat betekent fluit gesneden uit riet. Dit kunnen fluiten zijn geweest in enkelvoudige vorm of dubbelfluiten met een of twee mondstukken. Wanneer we spreken over diverse uitvoeringen overdrijven we niet, want we mogen niet vergeten dat de industrie volgens Genesis 4 verre van primitief was. Opgravingen uit die tijd, bij een tempel in Bismaja gelegen in Mesopotamië tonen dit ook aan, met afbeeldingen van een zevensnarige boogharp, een vijfsnarige harp met resonanskast en een lijsttrom. Verondersteld wordt, dat de muziek niet uitsluitend eenstemmig was. Snaarinstrumenten werden met twee handen bespeeld, zoals nu de harp, waardoor meerdere snaren tegelijk konden klinken.

Instrumenten in Haran

 In de tijd gezien maakt de Genesis wat muziek betreft na Jubal een sprong van bijna 1900 jaar. We komen dan terecht in Haran, een stad in het noordwesten van Mesopotamië. Uit Genesis 27:42 blijkt dat daar nog familie van Abraham woonde. Rebekka (Isaaks vrouw) kwam uit Haran en zij raadde haar zoon Jakob aan naar haar broer Laban in Haran te vluchten, vanwege de vete met zijn broer Esau. Jakob deed dit, huwde met twee dochters van Laban en vluchtte na ruim viertien jaar met zijn gehele gezin weg. Maar, Laban ging hem achterna en dan lezen we: "Waarom zijt gij heimelijk gevlucht… ? Ik zou u dan uitgeleide hebben gedaan met vreugdebetoon en liederen (shir), met tamboerijn (top) en citer (kinnor, harp)." (Gen. 31:27) Laban zou vrouwen die met de tamboerijnen dansten en zongen ingehuurd hebben, … als hij het had geweten! Hier staan in de Bijbel voor het eerst de woorden liederen en tamboerijn en maken we kennis met de muziekcultuur uit die dagen. Liederen is meervoud en het is daarom aannemelijk dat de groep over een repertoire beschikte. Bekend is dat in die tijd vrouwen op deze wijze voor vrolijkheid op feestjes zorgden. Het lied stond voorop. De melodische lijn was dienstbaar aan het woord en de instrumenten begeleiden de zang en dans. Muziek zonder zang was in deze oude cultuur niet zo van belang.

Voetnoten

1. We spreken hier over wat God zegt, waarop het uiteindelijk met de gehele schepping zal uitlopen. Dit wil niet zeggen dat de mens zich tot enkel geestelijke muziek zou moeten beperken.
2. Bijbelgeleerden berekenden dat Adam geschapen is in 4004 v. Chr. en Mozes in 1571 v. Chr. is geboren. D.w.z. dat Mozes wat Genesis betreft schreef over een kleine 2350 jaar die voor hem lagen.