Sterft er iemand vóór zijn tijd?

Ik vroeg eens aan iemand: Ben je niet bang om tegenwoordig in het vliegtuig te stappen? ‘Nee hoor’, was zijn vastberaden antwoord: ‘je gaat toch niet vóór je tijd’…
In Psalm 31 staat geschreven: mijn tijden zijn in Uw hand... (vs. 16). En meestal wordt dan gedacht aan de dag van overlijden. Maar schreef eens iemand in een brief: ‘die dag schijnen we tegenwoordig wat meer in onze eigen hand te hebben door de grote kennis in de geneeskunde. Iemand wil geen verdere bestraling. Het zou zijn leven hoogstens een paar maanden kunnen rekken. Wie neemt die beslissing? Maakt God dat duidelijk, opdat hij onze sterfdag heeft bepaald? Maar als iemand wordt vermoord? Lag dit dan in Gods bedoeling?’ Zo zie je dat de vraag: kan iemand sterven vóór zijn tijd, een heleboel andere vragen oproept.

Psalm 31:16 spreekt in ieder geval niet over iemands sterfdag. Dan zou het woord tijd niet in het meervoud staan: tijden! Het woord 'tijden' is een uitdrukking van perioden in het leven; geen omschrijving van hoe lang deze perioden duren, maar wat wij in deze perioden mogen ervaren. En in het vertrouwen dat de psalmist even tevoren heeft uitgesproken, weet hij zich geborgen in de hand van God (vs. 15).
Maar als wat ons overkomt in Gods hand is, is dan onze levensduur, en dus ook onze sterfdag, niet door Hem bepaald? Heeft Hij die dan niet ook in Zijn hand?

Is onze sterfdag exact bepaald?

We kunnen deze vraag met ja en nee beantwoorden. Dit lijkt onmogelijk. In onze wijze van denken kan het slechts ja of nee zijn. Maar beide kan niet. Toch is dit wat de Bijbel duidelijk maakt.

- In Daniël 5:23b, antwoordt Daniël Belthasar, de zoon van Nebukadnezar, eens de machtigste man op aarde, op zijn vraag wat het teken aan de wand toch kon betekenen: "de God, in wiens hand uw adem is en die al uw paden beschikt, Hem hebt gij niet verheerlijkt…"
- In Psalm 39:5,6 staat: ‘Laat mij, HERE, mijn einde kennen, en welke de maat van mijn dagen is; laat mij weten hoe vergankelijk ik ben. Zie, Gij hebt mijn dagen als enige handbreedten gesteld, mijn levensduur is als niets voor U, ja ieder mens staat daar, enkel een ademtocht…"

Toch is juist het tweede gedeelte van deze verzen een aanduiding dat het niet precies om de dag, datum en het uur gaat, maar om de ‘duur van enkele handbreedten’, als een algemeen gegeven dat een mens gemiddeld een bepaalde tijd op aarde kent, waarbij we in ieder geval kunnen beseffen dat die periode in het licht van de eeuwigheid maar vrij kort is!

Maar God weet het toch wel wanneer ik zal sterven? Ja, want God is de alwetende God. En God is toch vrij in hoe Hij met ons handelt? Hij kan in Zijn almacht met ons toch doen wat Hij wil? Ook dat is waar, maar daarmee is niet alles gezegd. We moeten namelijk de hele Bijbel antwoord laten geven op onze vraag. De uitdrukking: je gaat toch niet vóór je tijd, klinkt misschien heel bijbels, maar is wel in tegenspraak met minsten drie tekstgedeelten.

Waarom zou je sterven vóór je tijd?

Prediker 7:17: "Wees niet te zeer goddeloos en wees geen dwaas; waarom zoudt gij sterven vóór Uw tijd?"
Toen ik een keer tijdens een jeugdkamp met een jongen mee mocht rijden voor een excursie vond ik het een uiting van een goed geestelijk leven dat hij vooraf in gebed ging voor bewaring en bescherming onderweg. Toen hij echter met hoge snelheid door het Limburgse land ging scheuren, vroeg ik hem waarom hij bad om bescherming. ‘Jij zal nog eens sterven vóór je tijd’, zou ik gezegd kunnen hebben. Zijn rijgedrag zou zijn dood kunnen betekenen… Zou God dit dan hebben gearrangeerd omdat onze sterfdag exact door Hem is bepaald?

Psalm 55:24: "…de mannen van bloed en bedrog zullen hun dagen niet ter helfte volbrengen…"
Stel dat deze mannen normaal gesproken 74 jaar zouden worden, betekent dan dit vers dat ze niet ouder worden dan 37 jaar?

Job 22:15: "Wilt gij u houden aan de overoude weg die de boosdoeners hebben betreden, welke weggerukt zijn vóór hun tijd?"
Wanneer we naar Psalm 55 kijken, mag het duidelijk zijn dat daar niet exact bedoeld wordt dat men half zo oud wordt als God bepaald heeft. Maar dat meer wordt bedoeld dat God de mens in het algemeen een aantal jaren toebedeeld is (in Psalm 90 wordt geschreven over 70 à 80 jaar), maar dat de mannen van bloed en bedrog nog vóór de helft van een normaal mensenleven worden weggenomen. De boosdoeners, goddelozen en dwazen kunnen sterven vóór hun tijd.

Kun je je leven verlengen of bekorten?

Een mens kan dus invloed uitoefenen op zijn levensjaren. Zijn gedrag kan voor God aanleiding zijn zijn leven te verlengen of te verkorten. Voorbeelden?

Hizkiaè: Hij werd 15 jaar ouder na gebeden te hebben om verlenging van zijn leven (2 Kon.20:1).
Achab: Een oordeel over zijn huis en hemzelf werd afgewenteld door verootmoediging van Achab (1 Kon.21:29).

Wij denken veel te fatalistisch. Een voorbeeld van een grap dat onder theologiestudenten leeft over de soevereiniteit en almacht van God en Gods betrokkenheid bij ons leven:

Een man stapt van het trottoir af en wordt bijna geraakt door een auto. “De Voorzienigheid zorgde voor hem”, zegt een toeschouwer. De volgende dag stapt de man van hetzelfde trottoir en dan wordt hij wel geraakt. Een maand later is hij hersteld van zijn verwondingen. “Is het niet geweldig dat God hem heeft gespaard?”, merkt de toeschouwer op. Even later stapt hij weer van hetzelfde trottoir en nu bezwijkt hij aan zijn verwondingen. “Wel, het behaagde God hem tot zich te nemen”.

Zo denken we allemaal wel eens. We gaan er dan vanuit dat God van te voren alles onwrikbaar in Zijn raad heeft vastgelegd en dat de gebeurtenissen zich naar dat vastgelegde stramien ontwikkelen. We schakelen de verantwoordelijkheid van de mens daarbij uit en we binden God aan Zijn raad als aan een onveranderlijke wet.
Maar uit de voorbeelden van Hizkia en Achab en uit de teksten die we net hebben gelezen, blijkt dat God kan besluiten een oordeel af te wenden, of eerder in te grijpen en dat is afhankelijk van hoe wij invulling geven aan ons leven. Niet ons gedrag zelf bepaalt onze verlening of verkorting van ons leven, maar verandering van ons gedrag kan meer jaren toevoegen aan ons leven (of niet).
Als ik een kettingroker ben, dan weet ik dat ik eerder dood kan gaan dan wanneer ik de sigaretten laat staan. Eerder dan wat? Eerder dan de jaren die aan de mens zijn gegeven in het algemeen.
Maar een mens kan ziek worden en sterven en meestal is daar niet een bepaald gedrag de oorzaak van. Aan de andere kant, wanneer wij ons niet normaal wassen en verzorgen en kleden tegen kou en regen, dan heeft dat grote invloed op onze weerstand.

Is de mens medebepalend voor de tijden in zijn leven?

Het lijkt erop, dat de mens dus medebepalend is voor de tijden in zijn leven. Dit is geenszins in tegenspraak met Gods almacht, alwetendheid en vrijheid van handelen. 'Maar', schreef een bijbelleraar: 'God geeft ieder mens een zekere speelruimte waarin Hij Zijn handelen op afstemt. God weet al hoe de mens die ruimte zal gaan gebruiken. Het zal bij Hem ook nooit uit de hand lopen. Hoe de mens ook handelt, God staat er boven en leidt alles tot Zijn grote doel: de gelijkvormigheid aan het beeld van Zijn Zoon'.
Je zou het een beetje kunnen vergelijken met een computer. Iemand die de computer gebruikt, bijvoorbeeld door een park met achtbanen te bouwen o.i.d., heeft veel speelruimte om keuzes te maken. De computer speelt in op de keuze die de gebruiker maakt, maar het geheel verloopt echter altijd binnen het kader van het programma dat in de computer zit. Ik kan nooit een achtbaan bouwen buiten de hekjes van het park.

Een mens kan langer leven doordat er meer kennis komt op het terrein van geneeskunde. Een mens kan eerder sterven door euthanasie. De mens is een verantwoordelijk wezen met ruimte om te handelen. Dat heeft God in de schepping gelegd om van ons geen robots te maken. De vraag die wij ons moeten stellen is: Hoe maken wij gebruik van de leefruimte die God ons heeft gegeven? De mogelijkheden die op onze weg komen kunnen ten goede of ten kwade worden gebruikt. Aan ons de keus: als we roekeloos leven, gevaren opzoeken en onverantwoordelijk zijn, zouden we wel eens kunnen sterven vóór onze tijd! Maar hoe dan ook en wanneer dan ook, als Gods kinderen mogen wij weten, dat ons leven geborgen is in Zijn machtige hand, zowel vóór als na het sterven!