Het rentmeesterschap van Paulus (1)

De volgende teksten met rentmeester vinden we in 1 Korintiërs 4:1 en 2: “Zo moet men ons beschouwen: als dienaren van Christus, aan wie het beheer van de geheimenissen Gods is toevertrouwd. Voor zulke beheerders is dit tenslotte het vereiste: betrouwbaar te blijken.” In vers 1 is beheer de vertaling van het Griekse oikonomos: rentmeester (lett.: huishouder), terwijl in vers 2 de beheerders rentmeesters (Gr. oikonomois) zijn. Betrouwbaar heeft weer te maken met geloof. Paulus is dus in de Handelingentijd, waarin o.a. de brief aan de Korinthiërs geschreven is, een betrouwbare rentmeester. Hij is daarmee een dienaar van Christus en van het Nieuwe Verbond (2 Kor. 3:6). Evenals de twaalf apostelen is hij door Christus persoonlijk geroepen (Hand 9:15, 26:16-23) tot dezelfde taak, met dien verstande dat hij zich ook moest richten tot de heidenen. Het bewijs vinden we in Handelingen 26:22, waarvan we een deel citeren: “Als een getuige… sta ik dus hier… zonder iets anders te zeggen dan wat de profeten en Mozes gesproken hebben.”
In 1 Korintiërs 9:16,17 spreekt hij ook over zijn rentmeesterschap: “Want indien ik het evangelie verkondig, heb ik geen stof tot roemen. Immers ik ben er toe genoodzaakt. Want wee mij indien ik het evangelie niet verkondig! Want doe ik dit gewillig, dan heb ik aanspraak op loon; maar doe ik het niet uit eigen beweging, de taak blijft mij toch opgedragen.” 'Taak' is hier de vertaling van het Griekse oikonomia. Paulus geeft hier een prachtig getuigenis van de wijze waarop hij zijn rentmeesterschap invult: Hij ziet af van loon van mensen, hoewel hij daar recht op heeft. Hij wil geen enkele belangenverstrengeling! Over hoe hij zijn taak opvat schrijft hij onder andere in vers 19-21: “Want hoewel ik vrij sta tegenover allen, heb ik mij allen dienstbaar gemaakt om er zoveel mogelijk te winnen; en ik ben de Joden geworden als een Jood, om Joden te winnen; hun, die onder de wet staan, als onder de wet – hoewel persoonlijk niet onder de wet – om hen, die onder de wet staan te winnen; hun die zonder wet zijn, ben ik geworden als zonder wet – hoewel niet zonder de wet van God, want ik sta onder de wet van Christus – om hen, die zonder wet zijn, te winnen.”

Paulus wijst hier ook op het verschil in de rentmeesterschappen van “wet en profeten” en – als ik dat zo mag zeggen – van Christus, want Hij was gezonden door de Vader. Je zou ook kunnen zeggen: Hij is niet zozeer de Rentmeester, maar de Meester, de Heer. Hij is in de gestalte van God, en ook waarachtig mens. Er is verandering van wet, ook wel genoemd 'Mozes'. Niet dat de wet op zich veranderd is: er is geen tittel veranderd, maar hij was geschreven op stenen tafelen, en is nu geschreven in de harten, de wet van de Geest, de wet van Christus, ook de wet van de vrijheid.

Samenvattend mogen we zeggen: Paulus is door Christus persoonlijk benoemd in hetzelfde rentmeesterschap als de twaalf apostelen, met als extra dat hij zich ook moest richten tot de heidenen, om de Joden tot jaloersheid te verwekken.

De rentmeesterschappen van Israël

In de Galatenbrief wordt verder ingegaan op het rentmeesterschap van Israël. In hoofdstuk 4:2 vinden we de volgende tekst met rentmeesters, daar vertaald met 'toezicht'. In Galaten 4:1-5 lezen we: “Ik bedoel dit: zolang de erfgenaam onmondig is, verschilt hij in niets van een slaaf, al is hij ook erfgenaam van alles (!); maar hij staat onder voogdij en toezicht tot op het tijdstip, dat door zijn vader tevoren bepaald was. Zo bleven ook wij (= Israël), zolang wij onmondig waren, onderworpen aan de wereldgeesten. Maar toen de volheid des tijds gekomen was - vanaf Johannes de Doper-, heeft God Zijn Zoon uitgezonden, geboren uit een vrouw, geboren onder de wet, om hen, die onder de wet waren (= Israël), vrij te kopen, opdat wij (= Israël) het recht van zonen zouden verkrijgen.”
Paulus vat hiermee samen waarover hij in het vorige hoofdstuk schreef. Hij schreef daar over de betekenis van de wet. De wet is een tuchtmeester (letterlijk: pedagoog, dat is leider, opvoeder van kinderen) voor Israël geweest (!) tot Christus. In Galaten 4:2 is die wet weergegeven met 'toezicht', in de grondtaal dus rentmeester (Gr. oikonomos) genoemd. Dát rentmeesterschap van de wet, in Lucas 16 de 'tijd van wet en profeten' genoemd, is dus met de komst van Christus afgelopen.

Paulus noemt de tijd waarin Christus uitgezonden is 'de volheid van de tijd'. Het gaat hier over de Christus, geboren uit een vrouw, geboren onder de wet, om Zijn volk vrij te kopen, opdat zij het recht van zonen zouden verkrijgen. Dit is de tijd van de aanwezigheid van DE Zoon, DE erfgenaam, DE ware Israëliet, in de aanloop naar de komst van het Koninkrijk. We hebben gezien dat Israël, als volk, in de tijd van de wet trouweloos, ongelovig was. Ook de tijd daarna, van de prediking van het Koninkrijk Gods, zoals genoemd in Lucas 16, waarin Christus uitgezonden was, waarin Hij dus de grote Rentmeester was, namens Zijn hemelse Vader, wordt gekenmerkt door een ongelovig, trouweloos volk. Dat volk verloochende zijn uitverkiezing. Het plan van God moet echter doorgang vinden, en Christus heeft, zoals we hierboven reeds zagen, twaalf rentmeesters opgeleid voor de periode van Zijn afwezigheid. Christus is dan niet uitgezonden, dus is die tijd dan geen volheid van de tijd. In het zenden van Zijn Zoon, de ware Israëliet, kunnen we zien dat God Zelf het rentmeesterschap van Israël overneemt: een nieuwe tijd, een nieuwe gelegenheid, zelfs een volheid van de tijd. De Here zal voorzien. Hij neemt de prediking van het Koninkrijk Gods ter hand, eerst door de wegbereider, daarna door de Zoon, DE weg. Christus is dan Zelf de grote Rentmeester, namens Zijn hemelse Vader. Wat een liefde en genade van God spreken hieruit! Terwijl Hij wist dat Zijn volk Hem niet zou aannemen, Hem zelfs zou doden.

We leven nu in de tijd dat het rentmeesterschap van Israël is afgenomen, en dat het heil van God, dat is Christus, naar de heidenen -alle volken- gezonden is (Hand. 28:28), als de opgestane, de verhoogde en verheerlijkte, maar nog niet geopenbaarde Christus, gegeven als Hoofd aan de gemeente, die Zijn lichaam is (Efe. 1:22-23). Omdat Christus dan weer uitgezonden is (hoewel verborgen) kunnen we weer spreken van volheid van de tijd. Ik denk zelfs van een grotere volheid, gezien de grotere heerlijkheid van Christus, en de grotere geopenbaarde rijkdom van genade.

In Galaten 4:24 wordt in de NBG '51-vertaling ook gesproken over twee 'bedelingen'. Het woord bedelingen hier is echter de vertaling van het Griekse woord 'diatheke', dat overeenkomst, verbond, of testament, betekent, en vaak ook inderdaad door 'verbond' vertaald is. In feite staat dit woord voor wat wij kennen als het Oude en het Nieuwe Verbond. Want als in het Nieuwe Testament een tekst uit het Oude Testament wordt geciteerd met het woord verbond erin, dan wordt in het Nieuwe Testament het woord 'diatheke' gebruikt, bijvoorbeeld Jeremia 31:33a in Romeinen 11:27: “En dit is mijn verbond met hen, wanneer Ik hun zonden wegneem.”
De vertaling door bedeling is daarom niet fraai, het had gewoon door verbond vertaald moeten worden. Paulus noemt de twee verbonden: Sinaï en het hemelse Jeruzalem, oftewel: onder de wet of in slavernij, en: vrijgekocht, in vrijheid. We leren hieruit echter wel dat het Oude Verbond heel veel te maken heeft met wat we genoemd hebben het rentmeesterschap van de wet, waaronder Israël als kind onder toezicht gesteld was.
Het woord rentmeester verwijst naar een verantwoordelijkheid, die een rentmeester van zijn heer ontvangt. Een gedelegeerde taak. Een verbond verwijst naar het inhoudelijke van een overeenkomst: beloften, rechten en plichten.
Het Oude Verbond, gesloten bij de Sinaï, duurde tot de dood van Christus. Het rentmeesterschap van de wet duurde volgens Lucas 16 tot Johannes de Doper. Het Nieuwe Verbond met Israël is nog niet gesloten. Dit kan eigenlijk pas gesloten worden als Israël een getrouwe, gelovige rentmeester is.

Samenvattend kunnen we zeggen dat in Galaten het rentmeesterschap van Israël, te verdelen in het rentmeesterschap van de wet, het rentmeesterschap van de prediking van het Koninkrijk Gods, en het rentmeesterschap van het Koninkrijk der Hemelen, nader wordt uitgelegd, en in verband gebracht met het Oude en Nieuwe Verbond.

In de tijd van de prediking van het Koninkrijk Gods zijn alle gelovigen (het gelovige Israël) rentmeesters! De laatste keer dat in de Handelingenperiode gesproken wordt over het begrip rentmeester is in 1 Petrus 4, vers 10: “Dient elkander, een ieder naar de genadegave, die hij ontvangen heeft, als goede rentmeesters over de velerlei genade Gods.” Deze tekst staat in een gedeelte over het Christelijke leven in de eindtijd, de prediking van het Koninkrijk Gods. Petrus schrijft aan de vreemdelingen in de verstrooiing, de uitverkorenen naar de voorkennis van God, de Vader, in heiliging door de Geest, tot gehoorzaamheid en besprenging met het bloed van Jezus Christus (1 Petr. 1:1,2), dat is het bloed van het Nieuwe Verbond. Het is hieruit duidelijk dat Petrus spreekt tot (gelovige mensen van) Israël, voor wie het Nieuwe Verbond zal zijn. Het doel van het Christelijke leven is: “dient iemand , laat het zijn als uit kracht, door God verleend, opdat in alles God verheerlijkt worde door Jezus Christus, Wien de heerlijkheid is en de kracht, in alle eeuwigheid! Amen” (1 Petr. 4:11b).

Petrus nodigt alle gelovigen in de tijd voorafgaand aan de openbaring van het Koninkrijk uit om goede rentmeesters te zijn, en wel over de velerlei genade van God. Dat wil dus zeggen: zij mogen de genadegaven van God voor die tijd beheren, in Zijn kracht, tot verheerlijking van God in Jezus Christus! Ik denk dat dat nu niet veel anders is voor ons, die gezegend zijn met alle geestelijke zegen in de hemel, tot lof van Zijn heerlijkheid (Efe. 1).

-wordt vervolgd-