Populair

De titel van dit artikel behoeft enige toelichting en een nadere verklaring. Want wie de verkoopcijfers van Nieuwe Bijbel Vertaling ziet, krijgt allerminst de indruk dat de Bijbel niet populair is. Integendeel, de nieuwste uitgave van het Nederlands Bijbelgenootschap is een regelrechte bestseller. Het woord populair brengt me overigens direct bij de kern van de zaak. Het woord ´populair´ betekent zoiets als: geliefd bij het volk. De Bijbel is populair, maar hoe zit het met het Woord van God? U zegt: maar dat is toch hetzelfde? Ja en nee. In theorie namelijk wel, maar hoe zit het in de praktijk?
Het woord ´Bijbel´ komt van het Griekse ´biblia´ en betekent eenvoudigweg: boeken. En dat is het ook: een verzameling boeken van Genesis tot Openbaring. Zeer interessant als historisch document, als cultureel erfgoed, als stichtelijke onderwijzing en ga zo maar door. Boven alles is de Bijbel echter het Woord van God, zoals dat op meerdere plaatsen wordt aangegeven c.q. bevestigd (zie bijv. Ps. 119:105, 2 Tim. 3:16, 1 Petr.1:21).
En dat maakt de Bijbel tot een bijzonder boek waar noodzakelijkerwijs uiterst nauwkeurig mee moet worden omgesprongen.

Vertalingen

Dat begint bij de vertaling(en). Immers, God heeft Zijn woorden geïnspireerd in twee talen, Hebreeuws en Grieks. Deze grondtekst vormt dus het origineel. En elke vertaling zal zo dicht mogelijk bij de grondtekst moeten blijven wil het de toets der betrouwbaarheid kunnen doorstaan. Een vertaling moet dus in de eerste plaats beoordeeld worden op de vraag of het een correcte (of zo correct mogelijke) weergave is van de oorspronkelijke tekst. In een eerder artikel over de Nieuwe Bijbel Vertaling (zie AMEN 58, pag. 32) heb ik o.a. deze twee punten naar voren gebracht:

1. Geen enkele vertaling kan de toets der volmaaktheid doorstaan. Ook de goede, oude Statenvertaling niet en de vertrouwde NBG-51 evenmin. Het is bijzonder moeilijk, zo niet onmogelijk de grondtekst perfect weer te geven in een andere taal. Ook hier eist Babel z'n tol!
2. Wat opvalt is, dat we, naarmate de tijd verstrijkt, verder van huis raken als het gaat om de vertaling van de grondtekst.

Vooral dat laatste baart zorgen. Er worden pogingen gedaan om de bijbelse taal om te zetten in onze moderne taal. Op zich een nobel streven, maar het brengt het gevaar met zich mee, dat de originele betekenis wordt afgezwakt of soms geheel verloren gaat. Daarbij loopt een vertaling het risico meer een parafrase te worden, een (vrijere) weergave. Er zijn in de loop der tijd overigens diverse parafrasen verschenen in allerlei talen. Ook daarin is weer veel verschil. De ene parafrase probeert een zo getrouw mogelijke weergave van de originele tekst te geven (denk bijv. aan Het Boek), terwijl de andere meer een poging doet zo begrijpelijk mogelijk voor de moderne mens over te komen (denk bijv. aan de Groot Nieuws Bijbel).

Terug naar de vraagstelling aan het begin van het artikel: ´Waar blijft Gods Woord?´ Wie het christelijke materiaal erop naleest komt bijbelteksten genoeg tegen. Te pas en te onpas. Veelal dienen zij om een bepaald project of betoog te ondersteunen, om er een bijbels fundament aan te geven. Belangrijk daarbij is echter of de gebruikte bijbeltekst ook op de juiste wijze is weergegeven of in de juiste context is geplaatst. Een verkeerd gebruikte bijbeltekst kan leiden tot verdraaiing van Gods Woord! Men kan bijbelteksten gebruiken en daarbij het Woord van God misbruiken! En dat maakt het vaak zo teleurstellend en bedroevend. Laat ik dit mogen verduidelijken aan de hand van een tweetal voorbeelden.

Operatie Exodus

Voor me ligt een kleurige, leuk uitziende folder over een internationale organisatie die “zich inzet voor de terugkeer van Joodse mensen naar hun beloofde land”. Ik citeer verder: “Profetieën in het Oude Testament kondigen aan dat er in de laatste dagen een grotere Exodus zal komen dan die uit Egypte. De bijbel spoort ons aan mee te werken aan de vervulling van die profetieën”. Vervolgens komen we terecht bij de Bijbel zelf, want “Operatie Exodus laat zich leiden door Gods Woord”. Dat klinkt goed, maar als we dan de bijbelteksten opzoeken, die als inspiratie en motivering van dit werk dienen, dan blijkt dat ze veelal uit hun verband gehaald zijn en dus onjuist gebruikt zijn. Bijvoorbeeld Jesaja 43:6 en 60:4. Wie de context leest, ziet onmiddellijk dat dit geenszins betrekking kan hebben op de huidige situatie in en om Israël. Ook Jeremia 16:15-16 wordt genoemd. Gesuggereerd wordt dat de HERE de Israëlieten zal terugbrengen met behulp van ´vissers´ en ´jagers´. Vers 17 laat echter precies het tegenovergestelde zien, namelijk dat het opjagen door vissers en jagers gevolg is van de ongerechtigheid van het volk en bedoeld is om hen uit het land te verwijderen (zie ook vers 13). Zo blijkt bij nauwkeurig lezen, dat men - wellicht met de beste bedoelingen - bijbelteksten gebruikt, maar geen recht doet aan het heilig Woord van God.

Doelgericht Leven

Dit is de titel van een boek, dat momenteel in evangelische kringen nogal actueel is. Het gaat me nu niet om een beschouwing over dit project als zodanig, de voors en tegens, e.d. Daarover wordt momenteel al heel wat gezegd en geschreven (zie bijvoorbeeld in het blad Uitdaging en op de website www.backtothebible.nl, e.a.).
Ik wijs nu alleen maar op het bijbelgebruik. Er worden in het boek volgens Appendix 3 bijna duizend bijbelcitaten gebruikt, afkomstig uit diverse vertalingen en parafrases. Daar zijn vele goede citaten bij, die de bedoeling van Gods Woord weliswaar met andere woorden, maar toch juist weergeven. Het wemelt echter ook van de citaten, die zo ´vrij´ vertaald zijn, dat je je moet afvragen of dat nog wel Gods Woord is. Bijvoorbeeld: “Een parafrasering van Romeinen 12:3 luidt: ´Alleen aan de hand van wie God is en van wat Hij voor ons doet, kunnen we onszelf echt goed begrijpen” (pag. 25). Ter vergelijking deze tekst in de NBG-vertaling: “Want krachtens de genade, die mij geschonken is, zeg ik een ieder onder u: koestert geen gedachten, hoger dan u voegen, maar gedachten tot bedachtzaamheid, naar de mate van het geloof, dat God elkeen in het bijzonder heeft toebedeeld.” En op pagina 24 staat: “De Bijbel zegt: Volgens zijn plan heeft Hij ons nieuw leven gegeven door ons de waarheid bekend te maken. Zo zijn wij als het ware de eerste kinderen van zijn gezin geworden” De NBG-vertaling zegt: “Naar zijn raadsbesluit heeft Hij ons voortgebracht door het woord der waarheid, om in zekere zin eerstelingen te zijn onder zijn schepselen.” De weergave in het boek is dus wel erg vrij. Bovendien is het een aanhaling uit Jakobus 1:18, waarbij we in vers 1 lezen dat Jakobus de twaalf stammen in de verstrooiing groet, Israël dus! En zo zouden we nog veel meer voorbeelden kunnen aanhalen. Vaak worden bijbelteksten gebruikt om het betoog en de ideeën van de schrijver te ondersteunen, hetgeen nog niet betekent, dat dit de uitleg is van Gods Woord. De schrijver, Rick Warren, maakt in zijn werk veel gebruik van een Amerikaanse parafrase The Message Bible (zie www.bible.com). Wie de moeite neemt deze ´bijbel´ te vergelijken met de originele tekst zal met verbijstering ontdekken, dat woorden gewoon worden weggelaten of juist toegevoegd. Dit kan dus in die gevallen nooit doorgaan voor Gods Woord! Tenslotte nog een voorbeeld uit pagina 302 waar Romeinen 1:17 wordt geciteerd uit de Groot Nieuws Bijbel: “Het evangelie brengt aan het licht dat de mens in de ogen van God rechtvaardig is op grond van een steeds groeiend geloof”. Dit wijkt volstrekt af van de grondtekst. De Statenvertaling en de NBG zijn correct: “Want gerechtigheid Gods wordt daarin (in het Evangelie – pas) geopenbaard uit geloof tot geloof, gelijk geschreven staat: De rechtvaardige zal uit geloof leven”. De uitdrukking ´uit geloof tot geloof´ is essentieel in dit vers. In hoofdstuk 3:22 blijkt, dat het geloof van Christus (zie SV) de basis is van onze rechtvaardiging waar wij door ons geloof deel aan hebben: uit geloof (van Christus) tot geloof (van ons).

Conclusie

Dit zijn slechts twee voorbeelden uit de praktijk waaruit blijkt, dat het met het nauwkeurig lezen en doorgeven van Gods Woord lang niet altijd in orde is. Er zouden nog veel meer voorbeelden te noemen zijn. In oude tijden sprak God herhaaldelijk tot Israël door Zijn knecht Mozes en gebruikt uitdrukkingen als “Indien gij aandachtig naar Mij luistert” (Ex. 19:5), en: “Zo zult gij Mijn inzettingen nauwgezet in acht nemen” (Lev. 20:8). Aandachtig en nauwgezet – goed opletten, nauwkeurig lezen, enzovoort. We moeten ons goed realiseren, dat de Bijbel het geïnspireerde Woord van God is. De Here God heeft bepaalde woorden en uitdrukkingen gekozen om te gebruiken. Hij heeft ze gebruikt in een bepaalde context. Elk woord en elke uitdrukking heeft z´n eigen van God gegeven doel en betekenis. Het is dus aan ons om zo dicht mogelijk bij de originele tekst te blijven en die te onderzoeken. Dat kost weliswaar moeite en inspanning, maar het leert ons wel de gedachten en de wil van God te verstaan.
Wij hebben geen ander getuigenis van wie God is en wat Hij doet dan Zijn eigen Woord. Dat Woord hoort daarom niet aan de zijlijn te staan, maar juist in het middelpunt, zoals de psalmist destijds al zo treffend heeft verwoord: “Uw Woord is een lamp voor mijn voet en een licht op mijn pad” (Ps. 119:105).