De verbondssluiting moeten we eigenlijk zien als de huwelijksvoltrekking tussen God (de Man) en Israël (de vrouw). Op dit moment is het huwelijk ontbonden, omdat de Man, dat is Christus, gestorven is, maar Israël zal weer huwen, met een Ander, dat is de Opgestane (Rom. 7). Dit zullen we ook terugvinden als we de sluiting van de verbonden onderzoeken.
Bij ons onderzoek gaan we na, hoe alles bij de sluiting van het Oude Verbond zich in de tijd afspeelt. Dat wil zeggen: we volgen de chronologie. We letten daarbij op wat God zegt en doet, hoe Mozes doorgeeft wat God gezegd heeft en hoe hij handelt, in zijn functie als middelaar, en hoe het volk daarop reageert.

Het begin

Het boek Genesis is het boek van het begin. Het beschrijft ook het begin van de uitverkiezing van het volk Israël. God roept Abraham, en sluit met hem een Verbond. Hij moet daartoe uit zijn land en uit zijn familie gaan. Alleen hem kiest God uit. Genesis eindigt met de geschiedenissen van Jacob en Jozef: Jacob als type van Israël, en Jozef als type van Christus. De laatste twee hoofdstukken beschrijven het sterven van Jacob en Jozef. Veelbetekenend.
Het boek Exodus (= uittocht) beschrijft de ontwikkeling van Israël als volk van God, hoe God dat volk afscheidt van de wereld en voor Zichzelf reserveert. Het is geheel Zijn schepping, het volk werkt absoluut niet mee, want het is een hardnekkig volk.
Het boek begint met de roeping van Mozes. We lezen dat Mozes een heel leerproces doormaakt, voordat hij, al tegenstribbelend, zijn door God opgedragen taak op zich neemt. Een onderzoek van deze geschiedenis alleen al laat zien hoe geduldig, hoe genadig, en hoe liefdevol God is, en ook hoe de mens is. Daarna zien we het optreden van Mozes, hoe hij luistert naar God, en hoe hij handelt.
Het boek Exodus is één groot getuigenis van de leerschool van een mens, om te luisteren en om te geloven. Mozes heeft voortdurend een strijd met zichzelf, die hij ook vaak verloren heeft. De strijd van het geloof. Nauwkeurig, aandachtig letten op wat God gezegd heeft, en daarnaar wandelen en handelen. Uiteindelijk mag hij zelfs het beloofde land niet in.
Paulus, de man die bij de sluiting van het Nieuwe Verbond een belangrijke rol heeft gespeeld, zegt: “Ik heb de goede strijd gestreden, ik heb mijn loop ten einde gebracht, ik heb het geloof behouden” (2 Tim. 4:7).
Mozes wordt de middelaar van het Oude Verbond genoemd en hij wordt vergeleken met Christus; hij is een type van Christus: de volmaakte Middelaar van het Nieuwe Verbond en de Voleinder van het geloof.
Als we vervolgens letten op het volk, hoe het volk luistert naar Mozes -en in Mozes naar God, want Hij ´stelde´ Mozes als God- dan zien we een hardnekkig volk. Onbegrijpelijk dat God dit volk uitverkoren heeft. Daarom is het boek Exodus ook een groot getuigenis van de genade en liefde van God. En Hij is niet veranderd.
We zullen zien dat het boek Exodus ook een blauwdruk is voor de sluiting van het Nieuwe Verbond, waarbij het volk Israël tot nu toe volhardde in ongeloof, waardoor dit verbond niet in werking kon treden. In feite was het onwil, lees Mattheüs 23, vers 37: “Jeruzalem, Jeruzalem, dat de profeten doodt, en stenigt, wie tot u gezonden zijn, hoe dikwijls heb Ik uw kinderen willen vergaderen, gelijk een hen haar kiekens onder haar vleugels vergadert, en gij hebt niet gewild.” Desondanks zal God Zijn plannen voltooien, en in de (nabije) toekomst nogmaals Zijn volk uit de wereld afzonderen, en bijeen vergaderen, bij Eén vergaderen (Matth. 24:31).

Geheiligd

Voor de sluiting van het Oude Verbond beginnen we bij Exodus 19. Als God iets belangrijks gaat zeggen of doen, is dat vaak verbonden met het getal drie: “de derde dag (opstanding, wedergeboorte van Israël), de derde maand, het derde jaar. Exodus 19 begint met: “In de derde maand na de uittocht der Israëlieten uit het land Egypte, op dezelfde dag, kwamen zij in de woestijn Sinaï.” Israël legerde zich daar tegenover de berg. In vers 3 lezen we dan: “Toen klom Mozes op tot God, en de HERE riep tot hem van de berg, en zeide: Zó zult gij zeggen tot het huis van Jacob en meedelen aan de Israëlieten: gij hebt gezien, wat Ik de Egyptenaren heb aangedaan, en dat Ik u op arendsvleugelen gedragen en tot Mij gebracht heb. Nu dan , indien gij aandachtig naar Mij luistert en Mijn Verbond bewaart, dan zult gij uit alle volken Mij ten eigendom zijn, want de ganse aarde behoort Mij. En gij zult Mij een koninkrijk van priesters zijn en een heilig volk. Dit zijn de woorden die gij tot de Israëlieten spreken zult.” Zo begint God Zijn gesprek met Israël, waarbij Mozes bemiddelt. Hij spreekt namens God (Profeet) en namens het volk.

Luisteren en bewaren

Laten we vaststellen dat God tot Israël spreekt. De voorwaarde is aandachtig luisteren en het verbond bewaren, dan zouden zij (alléén zij) God ten eigendom zijn, en in die weg zou ook de ganse aarde daarbij betrokken worden. We zien ook dat het koninkrijk van priesters en het heilige volk Israël is, in het kader van het verbond, dat wil zeggen, als zij aan de voorwaarden voldoen.
God had gevraagd: aandachtig luisteren (dat wil zeggen: “met geheel uw verstand”) en bewaren. Van Maria, de moeder van Jezus, staat: “En Maria bewaarde al deze woorden (van de herders) die overwegende in haar hart” (Luk. 2:19). Van Maria, de zuster van Martha, staat geschreven: “die, aan de voeten des Heren gezeten, naar Zijn woord luisterde” (Luk. 10:39). Van Martha, helemaal gestresst van alles wat ze (alleen) moet doen, zegt Christus: “Martha, Martha, gij maakt u bezorgd en druk over vele dingen, maar weinige zijn nodig of slechts één; want Maria heeft het goede deel uitgekozen, dat van haar niet zal worden weggenomen” (Luk. 10:41,42).

God zegt tegen Mozes wat Hij verder wil gaan doen en wat het volk moet doen. Het is spannend om te lezen hoe dit zich verder ontwikkelt in de hoofdstukken 19 en 20 van Exodus.

Nader tot God

In Exodus 19:9 zegt God tot Mozes: “Zie, Ik kom tot u in een donkere wolk, opdat het volk kan horen, wanneer Ik met u spreek, en zij ook voor altoos in u geloven.” God begint met een les in horen. De bedoeling is dat zij Mozes altijd zullen geloven. Mozes is als God voor het volk, zie Exodus 4, vers 16: “Hij (Aäron) zal voor u tot het volk spreken, en zo zal hij u tot een mond zijn en gij zult hem tot God zijn”, én hij behoort tot het volk. Hij wordt zelfs als God gesteld voor Farao (Ex. 7:1). Voor de Middelaar van het Nieuwe Verbond geldt hetzelfde. Er staat niet bij dat Mozes datgene wat God zei in Exodus 19:9 moest doorgeven, maar Mozes geeft wel de woorden van het volk weer. Naar wij aannemen weer: “Alles wat de HERE gesproken heeft zullen wij doen.”
God zegt daarna dat het volk zich daartoe moest heiligen om op de derde (!) dag gereed te zijn om de Here te zien nederdalen op de berg Sinaï. Tijdens die gebeurtenis moest het volk eerst buiten een bepaalde kring blijven, en mocht absoluut niet de berg bestijgen, of ook maar de voet er van aanraken. “Hetzij mens, hetzij dier, hij zal niet blijven leven.” Vervolgens staat er: “Eerst bij de langgerekte toon van de horen mogen zij de berg bestijgen” (vs. 13b), dat wil zeggen: mochten zij tot God naderen! Dit laatste heeft Mozes nooit verteld aan het volk, want er staat dat hij het volk heiligde, en dat zij hun klederen wasten. Mozes zei tot het volk: “weest over drie dagen gereed, nadert niet tot een vrouw” (vs. 15). Wat er gebeurt lezen we in vers 16–25: “Toen het morgen werd op de derde dag waren er donderslagen en bliksemstralen en een zware wolk op de berg, en zeer sterk bazuingeschal, zodat het hele volk in de legerplaats beefde.” Op zich is dat geen probleem: we mogen best beven voor de almacht van God. Eén woord van God en de gehele aarde bestaat niet meer! Mozes leidt dan het volk vervolgens uit de legerplaats God tegemoet, en zij stelden zich op onder aan de berg. “De HERE daalde neer op de berg Sinaï, op de bergtop en de HERE riep Mozes naar de bergtop en Mozes klom naar boven” (vs. 20). Daar zegt God: “Daal af, waarschuw het volk, dat zij niet doordringen tot de HERE om iets te zien; dan zouden velen van hen vallen. En ook de priesters die tot de HERE naderen zullen zich heiligen, opdat de HERE niet tegen hen losbreke” (vs. 19 en 20). Zij moesten namelijk volgens Exodus 19:9 horen, en voor altoos geloven. Vervolgens lezen we een tekst die te denken geeft: “Toen zei Mozes tot de HERE: Het volk kan de berg Sinaï niet bestijgen, want Gij hebt ons gewaarschuwd: zet de berg af en heilig hem.” Kennelijk heeft ook Mozes niet goed geluisterd, want hij komt niet terug op wat de Here gezegd heeft: “Eerst bij de langgerekte toon van de horen mogen zij de berg bestijgen.”
Dan zegt God tot Mozes: “ga, daal af en klim met Aäron naar boven; maar de priesters en het volk mogen niet doordringen om tot de HERE op te klimmen, opdat Hij niet tegen hen losbreke.” Ook God komt er dan niet meer op terug. De conclusie is: de langgerekte toon van de horen heeft niet geklonken, en het volk is niet de berg op gegaan om tot God te naderen.

Wat een ernstige les ligt hierin opgesloten. Als wij niet aandachtig luisteren, laat God het op een gegeven moment daarbij. We moeten daarbij denken aan wat Paulus zei: “Wie tot God gaat (naderen!), moet geloven dat Hij bestaat, en een beloner is van degenen die Hem ernstig (aandachtig) zoeken!”